QU' EST – CE QUE LA PHILOSOPHIE?

ამ კითხვით ჩვენ ვეხებით თემას, რომელიც ძალზე ვრცლად, ე. ი. ფართოდ არის გადაშლილი. რადგანაც თემა ვრცელია, ის განუსაზღვრელი რჩება. ხოლო რაკი ის განუსაზღვრელია, ჩვენ შეგვიძლია თემის სხვადასხვაგვარი თვალსაზრისით განხილვა, რის დროსაც ჩვენ ყოველთვის რაღაც სინამდვილეს შევეყრებით. ამ ვრცელი თემის განხილვის დროს ყოველი შესაძლებელი აზრი და შეხედულება ერთმანეთში ირევა და ამის გამო იქმნება საშიშროება, რომ ჩვენი საუბარი ჯეროვანი კონცენტრირების გარეშე დარჩეს.

ამიტომ უნდა შევეცადოთ, რომ საკითხი უფრო ზუსტად განვსაზღვროთ. ამნაირად, საუბარს მივუჩენთ მტკიცე მიმართებას, რის შედეგადაც საუბარი ერთ გზაზე იქნება მიყვანილი. მე ვამბობ: ერთ გზაზე. ამით ჩვენ ვაღიარებთ, რომ ეს გზა, რა თქმა უნდა, ერთადერთი გზა არ არის. გადაუწყვეტიც კი უნდა დარჩეს, რომ გზა, რომელზედაც შემდგომში მითითებაც მსურდა, ჭეშმარიტად ის გზაა, რომელიც ჩვენ ნებას მოგვცემს საკითხი დავსვათ და მასზე ვუპასუხოთ.

დავუშვათ, რომ საკითხის ზუსტი განსაზღვრისათვის გამოვნახეთ გზა, მაშინ, იმწუთსვე აღიმართება საფუძვლიანი საწინააღმდეგო მოსაზრება ჩვენი საუბრის თემის საპირისპიროდ. თუ ჩვენ ვიკითხავთ: რა არის ეს – ფილოსოფია?, მაშინ ჩვენ ვლაპარაკობთ ფილოსოფიაზე. იმ დროს, როდესაც ამგვარად ვსვამთ კითხვას, ცხადია, ვრჩებით ფილოსოფიისზემოთ და ე. ი. მის გარეშე, მაგრამ ჩვენი კითხვის მიზანია ფილოსოფიაში შევაღწიოთ, მასში ვიმყოფებოდეთ, მისი წესების თანახმად მოვიქცეთ, ე. ი. „ვიფილოსოფოსოთ“. ამიტომ ჩვენი საუბრის გზას არა მხოლოდ ნათელი მიმართულება უნდა ჰქონდეს, არამედ ეს მიმართულება ჩვენთვის ამავე დროს საწინდარი უნდა იყოს იმისა, რომ ფილოსოფიის შიგნით მიმოვიქცევით და არა მის გარეთ.

გზა ჩვენი საუბრისა, მაშასადამე, უნდა იყოს ისეთი ხასიათის და მიმართების, რომ ის, რაზედაც ფილოსოფია ბჭობს, ჩვენთან უშუალო დამოკიდებულებაში უნდა იყოს, ჩვენ გვეხებოდეს (nous touche), სწორედ ჩვენ, ჩვენს არსში.

მაგრამ ამით ხომ არ გახდება ფილოსოფია საგანი აფექტურობისა, აფექტთა და გრძნობათა?

„მშვენიერი გრძნობებით იქმნება ცუდი ლიტერატურა“.

ანდრე ჟიდის ეს გამოთქმა ვარგისია არა მარტო ლიტერატურისათვის, არამედ უფრო მეტად ფილოსოფიისათვის. გრძნობანი, თვით უმშვენიერესნიც არ განეკუთვნებიან ფილოსოფიას. გრძნობანი, ამბობენ, წარმოადგენენ რაღაც ირაციონალურს. ფილოსოფია ამის საპირისპიროდ არის არა მხოლოდ რაღაც რაციონალური, არამედ ნამდვილი განმგებელია რაციოსი.

იმ დროს, როდესაც ამას ვამტკიცებთ, ჩვენ, უეცრად, რაღაც გადავწყვიტეთ იმის შესახებ, თუ რა არის ფილოსოფია. ჩვენ ჩვენს საკითხს უკვე გადავუსწარით პასუხით. ყოველი ადამიანი სინამდვილედ თვლის გამოთქმას, რომ ფილოსოფია რაციოს საქმეა. ეს გამონათქვამი კი შეიძლება მაინც ნაადრევი და მოუფიქრებელი პასუხი იყოს შეკითხვაზე: რა არის ეს – ფილოსოფია? ვინაიდან ჩვენ შეგვიძლია ამ პასუხს იმწუთსვე ახალი კითხვები დავუპირისპიროთ. რა არის ეს – რაციო, გონება? სად და ვისი მეშვეობით იქნა გადაწყვეტილი, თუ რა არის რაციო? თავისით გაბატონდა რაციო ფილოსოფიაზე? თუ „ჰო“, რა უფლებით“? თუ „არა“, საიდან ღებულობს ის თავის დანიშნულებასა და თავის როლს? თუ ის, რაც რაციოდ იწოდება თავდაპირველად და მხოლოდ ფილოსოფიის მეშვეობით და მისი ისტორიის მსვლელობაში დადგინდა, მაშინ ურიგო რჩევა იქნებოდა, რომ ფილოსოფია წინდაწინ რაციოს საქმედ გამოგვეცხადებინა. როგორც კი ჩვენ მაინც ფილოსოფიის დახასიათებას, როგორც რაციონალური დამოკიდებულებისას, ეჭვქვეშ დავაყენებთ, ამდენადვე საეჭვო გახდება, განეკუთვნება თუ არა ფილოსოფია ირაციონალურის სფეროს. რადგან ვისაც ფილოსოფიის განსაზღვრა სურს როგორც ირაციონალურისა, იგი იმავე დროს რაციონალურს ღებულობს გასამიჯნავ მასშტაბად და სწორედ იმნაირად, რომ იქ უკვე თავისთავად ნავარაუდებია, თუ რა არის რაციო.

სხვა მხრივ, თუ მივუთითებთ შესაძლებლობაზე, რომ ის, რასაც ფილოსოფია ეყრდნობა, ჩვენს არსში დამოკიდებულებას პოვებს და ჩვენ შეგვეხება (be-rührt), მაშინ შესაძლებელი იქნებოდა, რომ ამ აფექტურობას არავითარი კავშირი არ ჰქონოდა მასთან, რასაც ჩვეულებრივ აფექტებსა და გრძნობებს, მოკლედ ირაციონალურს ეძახიან.

ზემოთქმულიდან დავასკვნით ჯერ მხოლოდ ამას: საჭიროა დიდი გულმოდგინება, თუ გავბედავთ საუბრის დაწყებას სათაურით – „რა არის ეს – ფილოსოფია?“.

პირველი, რასაც შევეცდებით, არის საკითხის ნათლად გამართულ გზაზე მიყვანა, რათა ჩვენ ფილოსოფიის შესახებ რაგინდარა და შემთხვევით წარმოდგენებში არ მიმოვიბნეთ. და მაინც როგორ უნდა ვიპოვოთ ის გზა, რომელზედაც ჩვენ სანდო ხერხის მეშვეობით ჩვენს საკითხს განვსაზღვრავთ?

გზა, რომელზედაც ახლა მსურდა მიმეთითებინა, ძევს უშუალოდ ჩვენს წინ. და მხოლოდ იმიტომ, რომ ის ყველაზე ახლომდებარეა, მას ძნელად ვპოულობთ. მაგრამ თუ იგი ვიპოვეთ, ჩვენ მასზე ვმოძრაობთ მაინც ჯერ კიდევ უხერხულად. ჩვენ ვკითხულობთ: რა არის ეს – ფილოსოფია? სიტყვა „ფილოსოფია“ უკვე საკმარისად ხშირად წარმოვთქვით. მაგრამ თუ „ფილოსოფიას“ ახლა გამოვიყენებთ არა როგორც გაცვეთილ დასახელებას, თუ ამის ნაცვლად სიტყვა „ფილოსოფიას“ მისი საწყისიდან მოვუსმენთ, იგი ახმოვანებდა ასე: Φιλοσοφία. სიტყვა „ფილოსოფია“ ლაპარაკობს ახლა ბერძნულად ბერძნული სიტყვა როგორც ბერძნული სიტყვა არის გზა. ის, მხრივ, ძევს ჩვენ წინ, რადგანაც სიტყვა დიდი ხნით ადრე იყო ჩვენაშდე წარმოთქმული. მეორე მხრივ იგი უკვე ძევს ჩვენს უკან, რადგან ეს სიტყვა ჩვენ ყოველთვის გვსმენია და წარმოგვითქვამს. თანახმად ამისა ბერძნული სიტყვა Φιλοσοφια არის გზა, რომელზედაც ჩვენ ვიმყოფებით. მაგრამ ამ გზას მხოლოდ ბუნდოვნად ვიცნობთ. თუმცა ბევრი ისტორიული ცნობა გვაქვს მოპოვებული ბერძნული ფილოსოფიის შესახებ და მათი გაფართოებაც შეგვიძლია.

სიტყვა Φιλοσοφία გვეუბნება, რომ ფილოსოფია არის რაღაც, რაც პირველ ყოვლისა ელინიზმის ყოფას განსაზღვრავს. არა მხოლოდ ამას – φιλοσοφία განსაზღვრავს აგრეთვე უმთავრეს შინაგან თვისებას ჩვენი დასავლეთევროპული ისტორიისას. ხშირად გაგონილი აზრი „დასავლეთევროპულ ფილოსოფიის“ შესახებ სინამდვილეში არის ტავტოლოგია. რატომ? იმიტომ, რომ ფილოსოფია თავის არსში არის ბერძნული, – ბერძნული აქ ნიშნავს: ფილოსოფია თავისი არსის საწყისში არის იმ სახისა, რომ ის თავდაპირველად ელინიზმს, და მხოლოდ მას ეყრდნობა თავისი განვითარებისათვის.

მაგრამ – თავდაპირველი ბერძნული არსი ფილოსოფიისა თავისი მოღვაწეობის ახალდროინდელ – ევროპულ ეპოქაში ხდება ქრისტიანობის წარმოდგენათაგან დაუფლებული და მათ მიერ წარმართული. ამ წარმოდგენათა გაბატონებას შუა საუკუნეებმა შეუწყვეს ხელი. მაგრამ, მიუხედავად ამისა, არ შეიძლება იმის თქმა, რომ ფილოსოფია ამის შედეგად ქრისტიანული ხდება, რომ ის გადაიქცევა რწმენად გამოცხადებისა და ეკლესიის ავტორიტეტისადმი. დებულება: ფილოსოფია თავის არსში არის ბერძნული, აღნიშნავს შემდგომს: დასავლეთი და ევროპა, და მხოლოდ ისინი, თავიანთ უძირითადეს ისტორიულ მსვლელობაში არიან ძირეულად „ფილოსოფიურნი“. ეს დასტურდება მეცნიერებათა აღმოცენებით და მათი გაბატონებით. რადგანაც ისინი უმთავრესი მდინარებისაგან დასავლურევროპული ისტორიისა, სახელდობრ ფილოსოფიურისაგან წარმოიქმნებიან, ამიტომაც შეუძლიათ დღეს მათ, ანდამიანთა ისტორიას მთელ დედამიწაზე სპეციფიკური სახე მისცენ.

ერთ წუთს გავიაზროთ, თუ რას ნიშნავს ეს, როდესაც ადამიანთა ისტორიის საუკუნოვან პერიოდს „ატომის ხანად“ აღნიშნავენ. მეცნიერებათა მეოხებით აღმოჩენილი და განთავისუფლებული ატომური ენერგია წარმოიდგინება იმ ძალად, რომელმაც ისტორიის მსვლელობა უნდა განსაზღვროს. მეცნიერებანი, რასაკვირველია, არასოდეს არ აღმოცენდებოდნენ, რომ მანამდე და მათ წინ ფილოსოფიას არ ევლო. მაგრამ ფილოსოფია არის: ή φιλοσοφία ეს ბერძნული სიტყვა ჩვენს საუბარს აკავშირებს ისტორიულ გადმოცემასთან. რადგან ეს გადმოცემა თავისთავად განუმეორებელია და ასეთად რჩება, სწორედ ამიტომ არის ის აგრეთვე ნათელი, ბერძნული სახელით φιλοσοφία-თი წოდებული გადმოცემა, რომელიც ისტორიულ სიტყვა Φιλοσοφία-ს გვისახელებს, გზას გვიხსნის იმ მიმართულებით, რომელზედაც ჩვენ ვკითხულობთ: რა არის ეს ფილოსოფია? ეს გადმოცემა არ მოგვაქცევს წარსულის უცილობელი ზეგავლენისა და იძულების ქვეშ. გადმოცემა, delivrer, არის განთავისუფლება, სახელდობრ საუბრის თავისუფლებაში ყოფილთან (delivrer – საუბრის თავისუფალი დამოკიდებულება ყოფილთან და არა ყოფილის ანუ წარსულის ზეგავლენის ქვეშ მოქცევა (მთარგ. შენიშ.)). სახელი „ფილოსოფია“ ჩვენ მოგვიწოდებს ბერძნული წარმოშობის ფილოსოფიის ისტორიისაკენ. თუ ჩვენ სიტყვა ნამდვილად გვესმის და მოსმენილს გავიაზრებთ, სიტყვა φιλοσοφία თითქოს ჩვენი საკუთარი ისტორიის დაბადების მოწმობას აწერია, ჩვენ შეგვიძლია კიდეც დავამატოთ: დაბადების მოწმობას თანამედროვე, მსოფლიო ისტორიული ეპოქისას, რომელიც ატომის ხანად იწოდება. ამიტომ შეგვიძლია კითხვა: რა არის ეს – ფილოსოფია? მხოლოდ მაშინ დავსვათ, თუ ჩვენ ელინიზმის აზროვნებასთან საუბარში ჩავებმებით. მაგრამ არა მხოლოდ ის, რასაც ჩვენ განვიკითხავთ, ფილოსოფია, ბერძნულია თავისი წარმოშობით, არამედ აგრეთვე წესიც, თუ როგორ ვიკითხავთ; შეკითხვის წესი, რომელსაც დღესაც ვიყენებთ, არის ბერძნული.

ჩვენ ვკითხულობთ: რა არის ეს...? ეს ბერძნულად ასე ჟღერს: τί έστιν. კითხვა, თუ რა არის რაიმე, მაინც მრავალმნიშვნელობის მქონედ რჩება. ჩვენ შეგვიძლია ვიკითხოთ: რა არის ის იქ, შორს? ჩვენ ვღებულობთ პასუხს: ხე... პასუხი მდგომარეობს შემდგომში, რომ საგანს, რომელსაც ზუსტად ვერ შევიცნობთ, მის სახელს ვარქმევთ.

მიუხედავად ამისა, შეგვიძლია შემდგომაც ვიკითხოთ: რა არის ეს, რასაც ჩვენ „ხეს“ ვეძახით? ახლახან დასმული კითხვით უკვე ახლოს ვიმყოფებით ბერძნულ τί έστιν-თან. ეს არის შეკითხვის ის ფორმა, რომელიც სოკრატემ, პლატონმა და არისტოტელემ განავითარეს. ისინი კითხულობენ მაგ.: რა არის ეს – მშვენიერება? რა არის ეს – შემეცნება? რა არის ეს – ბუნება? რა არის ეს – მოძრაობა?

მაგრამ ახლა ყურადღება უნდა მივაქციოთ იმას, რომ ზემოთ დასმულ კითხვებში ესწრაფვიან არა მხოლოდ ზუსტ შემოსაზღვრას იმისას, რასაც ბუნება, მოძრაობა და მშვენიერება წარმოადგენს, არამედ: ამავე დროს ხდება აგრეთვე იმის განმარტება, თუ რას ნიშნავს „არა“, რა აზრით უნდა იყოს τί გაგებული. მას, რაც რას ნიშნავს, უწოდებენ, რაც quid est, τό quid: quidditas, რაობას. ამასობაში quidditas ფილოსოფიის სხვადასხვა ეპოქებში სხვადასხვანაირად განისაზღვრება. ასე მაგ., პლატონის ფილოსოფია არის თავისებური ინტერპრეტაცია იმისა, რასაც τί გულისხმობს. ის გულისხმობს სახელდობრ Ιδέα-ს. თუ ჩვენ τί-ს მიმართ, quid-ის მიმართ შეკითხვას დავსვამთ და ამასთანავე (მათში) „იდეას“ ვიგულისხმებთ, ეს არავითარ შემთხვევაში არ იქნება თავისთავად ცხადი. არისტოტელე იძლევა τί-ს სხვა განმარტებას, ვიდრე პლატონი. სულ სხვა განმარტებას τί-სას იძლევა კანტი, სულ სხვას ჰემელი. როდესაც კითხვა დაისმება იმის შესახებ, თუ რა უნდა იყოს τί-ს, quid-ის,  რას გზის მაჩვენებელი, ეს კითხვა ყოველთვის ხელახლად განსასაზღვრავი რჩება. ყოველი შემთხვევისათვის ძალაშია შემდეგი: თუ ჩვენ ფილოსოფიის მიმართ ვიკითხავთ: რა არის ეს?, მაშინ ჩვენი შეკითხვა იქნება პირველყოფილ ბერძნული.

კარგად მივაქციოთ ამას ყურადღება: როგორც ჩვენი საკითხის თემა: „ფილოსოფია“, ისე აგრეთვე წესი, რომლითაც ვკითხულობთ: „რა არის ეს...?“ – ორივე თავისი წარმოშობის მიხედვით ბერძნულია. ჩვენ თვითონ ამ წარმოშობას ვეკუთვნით, აგრეთვე მაშინაც, თუ სიტყვა „ფილოსოფია“ ერთხელაც არ გვიხსენებია. ჩვენ სპეციალურად ამ წარმოშობისაკენ ვართ მიხმობილი, მისთვის და მისით რე-კლამირებული (re-klamiert), როგორც კი კითხვას: რა არის ეს – ფილოსოფია? არა მხოლოდ სიტყვასიტყვით გავიმეორებთ, არამედ მის აზრს ჩავუფიქრდებით.¹ [კითხვა: რა არის ფილოსოფია? – არ წარმოადგენს ისეთ კითხვას, რომელსაც შემეცნების რომელიმე სახე თავის თავისკენ მიმართავს: (ფილოსოფია ფილოსოფიისა). იგი არ არის აგრეთვე ისტორიული (historische) კითხვა, რომელსაც აინტერესებს იმის გარკვევა, თუ ის, რასაც „ფილოსოფიას“ ეძახიან, როგორ დაიწყო და განვითარდა. კითხვა წარმოადგენს ისტორიულს (geschichtliche), ე. ი. გამოგზავნილ (geschicht-liche) კითხვას. უფრო მეტიც: ის არა „რომელიმე“, არამედ სწორედ ის (უმთავრესი, ვ. რ.) ისტორიული (die geschiChtliche) კითხვაა ჩვენი დასავლეთევროპული ყოფისა (Dasein).]

თუ ჩვენ მთლიან და თავდაპირველ აზრს კითხვისას: რა არის ეს – ფილოსოფია? ჩავყვებით, მაშინ ჩვენმა კითხვამ თავისი ისტორიული წარმოშობით მიმართულება პოვა ისტორიულ მომავალში. ჩვენ ვიპოვეთ გზა. თვითონ კითხვა წარმოადგენს გზას. ის მომდინარეობს ელინიზმის ყოფიერებიდან ჩვენკენ და მიემართება ჩვენს ზემოთ, შესაძლოა ჩვენს იქითაც კი. ჩვენ ვიმყოფებით, – თუ საკითხს მოთმინებით განვიხილავთ – ნათლად მიმართულ გზაზე. და მაინც ამის გამო არ ვართ დაზღვეული ომისაგან, რომ უშუალოდ შეგვეძლება ამ გზის სწორი ხერხით დაძლევა. ჩვენ ისიც კი არ შეგვიძლია უცებ გადავწყვიტოთ, თუ დღეს ამ გზის რომელ ადგილას ვიმყოფებით. დიდი ხანია რაც ჩვეულებად იქცა, რომ საკითხი, თუ რა არის რაიმე, აღნიშნონ როგორც საკითხი არსის შესახებ. საკითხი არსის შესახებ, შესაბამისად, მაშინ გამოცოცხლდება, თუ ის, რისი არსის მიმართაც კითხვა დაისმის, ბუნდოვანი და დახლართული გახდა, თუ ამავე დროს ადამიანთა დამოკიდებულებაც საკითხისადმი მერყევი გახდა ან სულაც შეირყა.

საკითხი ჩვენი საუბრისა შეეხება ფილოსოფიის არსს. თუ ეს საკითხი გარკვეული საჭიროებიდან გამომდინარეობს და არა მოჩვენებით კითხვად მხოლოდ საუბრის (წარმართვის) მიზნისათვის უნდა დარჩეს, მაშინ ჩვენ ფილოსოფია როგორც ფილოსოფია საეჭვოდუნდა მოგვეჩვენოს. მართლდება ეს? და თუ ეს მართლდება, რამდენად არის ფილოსოფია ჩვენთვის საეჭვოდ გამხდარი? ამაზე პასუხის გაცემა ალბათ შეგვეძლება მხოლოდ მაშინ, როდესაც უკვე გავეცნობით ფილოსოფიას. ამისათვის კი საჭიროა, თავიდანვე ვიცოდეთ, თუ რა არის ეს – ფილოსოფია. ამრიგად, მოვექცევით უცნაურ რკალში. ჩანს, თვითონ ფილოსოფია წარმოადგენს ამ რკალს. დავუშვათ, რომ უშუალოდ ვერ შევძლებთ ამ წრიდან განთავისუფლებას, მაშინ ჩვენთვის ნებადართული მაინც იქნება, ამ რკალს მზერა რომ მივაპყროთ. საით უნდა წარიმართოს ჩვენი მზერა? ბერძნული სიტყვა φιλοσοφία გვიჩვენებს ამ მიმართულებას.

აქ საჭიროა პრინციპული ხასიათის შენიშვნა. თუ ჩვენ ამჟამად და მერმეც ბერძნული ენის სიტყვებს მოვუსმენთ, მაშინ მოვხვდებით განსხვავებულ სამყაროში. თანდათან ცხადდება ჩვენი გონებისათვის, რომ ბერძნული ენა არ წარმოადგენს მხოლოდ ენას ჩვენთვის ცნობილი ევროპული ენების გაგებით. ბერძნული ენა, და მხოლოდ ბერძნული, არის λόγος-ი. ჩვენს საუბრებში ზემოთნათქვამი უფრო დაწვრილებით უნდა განვიხილოთ. დასაწყისისათვის საკმარისია იმაზე მითითება, რომ ბერძნულ ენაში წარმოთქმული გამორჩეული ხერხის წყალობით იმავე დროს არის ის, რასაც წარმოთქმული ასახელებს. თუ ჩვენ ბერძნული სიტყვა მოგვესმის ბერძნულად, მაშინ მივყვებით მის λέγειν-ს, მის უშუალო გადმოცემას (Darlegen). ხოლო რასაც ის გადმოსცემს (darlegt), (არის მოცემული) ჩვენს წინმდებარე (Vorliegende). ჩვენ ბერძნულად მოსმენილი სიტყვის წყალობით პირველ ყოვლისა ვიმყოფებით უშუალოდ თვით ჩვენს წინაშე მდებარე საქმესთან და არა მარტოოდენ სიტყვის მნიშვნელობასთან.

ბერძნული სიტყვა φιλοσοφία გამომდინარეობს სიტყვა φιλοσοφος-იდან. ეს სიტყვა საწყისში არის ზედსართავი სახელი, როგორიცაა φιλάργυρος, ვერცხლის მოყვარული, φιλότιµος, პატივმოყვარე. სიტყვა φιλοσοφος ალბათ ჰერაკლიტემ ჩამოაყალიბა. ეს ნიშნავს: ჰერაკლიტესათვის ჯერ არ არსებობს φιλοσοφία. άνήρ Φιλόσοφος არ არის „ფილოსოფიური“ ადამიანი. ბერძნული ზედსართავი Φιλόσοφος აღნიშნავს სრულიად სხვა რამეს, ვიდრე ზედსართავი ფილოსოფიური, philosophique.  ανήρ φιλόσοφος არის ის, ός φιλεί τό σοφόν რომელსაც σοφόν უყვარს; აქ Φιλείν, უყვარს, ჰერაკლიტეს გაგებით ნიშნავს: όμολογείν, ისე მეტყველებას, როგორადაც λόγος-ი მეტყველებს, ე.ი. λόγος-ისადმი შესაბამისობას. ეს შესაბამისობა თანხმოვანებაში იმყოფება σοφος-თან. თანხმოვანება არის άρμoνία. ის, რომ ერთი არსება მეორეს ურთიერთშეეთანხმება, რომ ორივენი საწყისში ერთმანეთს მოერგება, რადგანაც ისინი ერთმანეთისათვის არიან დაწესებულნი, ეს άρµονία არის განმასხვავებელი (ნიშანი) ჰერაკლიტესნაირად გაგებული Φιλείν-ისა, სიყვარულისა.

άνήρ φιλόσοφος-ს უყვარს σοφόν-ი. თუ რას ნიშნავს ეს სიტყვა ჰერაკლიტესათვის, ძნელი სათარგმნია. მაგრამ ჩვენ შეგვიძლია ეს ჰერაკლიტეს საკუთარი ახსნა-განმარტების მიხედვით განვმარტოთ. თანახმად ამისა  τό σοφόν ნიშნავს ამას: „εν  Πάντα“ „ერთი (არის) ყველაფერი“. „ყველაფერი“, გულისხმობს აქ: Πάντα τά όντα მთლიანი, ყველაფერი არსებულისა. „εν ერთი გულისხმობს: ერთი, ერთადერთი, ყველაფრის გამაერთიანებელი. მაგრამ ერთიანი არის ყველაფერი არსებული ყოფიერებაში. σοφόν ნიშნავს: ყველაფერი არსებული არის ყოფიერებაში. მკვეთრად რომ ვთქვათ: ყოფიერება არის არსებული. აქ „არის“ მიგვანიშნებს თავის გარდამავლობაზე და ნიშნავს იმასვე, რასაც „შეკრებილი“. ყოფიერება კრებს არსებულს იმით, რომ ის არსებულია. ყოფიერება არის შეკრებულობა Λόγος.

ყველაფერი არსებული არის ყოფიერებაში. ამნაირის მოსმენა ჩვენთვის ტრივიალურად ჟღერს, შეიძლება შეურაცხმყოფელადაც. ვინაიდან ის, რომ არსებული ყოფიერებას განეკუთვნება, არავის აწუხებს. მთელმა ქვეყანამ იცის: არსებული არის ისეთი, რაც არის. არ აქვს არსებულს ნებადართული თუ არ ეს: რომ იყოს? და მაინც: სწორედ ეს, რომ ყოფიერების გამოჩენაში არსებული გვევლინება პირველ ყოვლისა და მხოლოდ ეს იწვევდა ბერძნებში გაკვირვებას. არსებული ყოფიერებაში: ეს გახდა ბერძნებისათვის გასაოცარი.

მაგრამ ბერძნებსაც კი უნდა ეხსნათ და დაეცვათ ეს გაოცება ამ გასაოცარისა – სოფისტური განსჯის ჩარევისაგან, რომელსაც ყოველისთვის იმწამსვე გასაგები ახსნა-განმარტება ჰქონდა მზად ყველაფერზე და ის (ეს ახსნა-განმარტება, ვ. რ.) ბაზარზე გამოჰქონდა. ხსნა გასაოცარისა – არსებულისა ყოფიერებაში – მოხდა იმით, რომ რამდენიმე მიჰყვა გზას ამ გასაოცარის მიმართულებით, ე.ი. σοφόν-ისაკენ. ისინი ამით გახდნენ იმნაირნი, რომელნიც σοφόν-ისაკენ ილტვოდნენ და მათი საკუთარი ლტოლვით სხვა ადამიანებშიც აღძრავდნენ და მხარს უმაგრებდნენ σοφόν-ისაკენ მისწრაფებას. Φιλεϊ τό σοφόν ის უკვე დასახელებული თანხმოვანება σοφόν-თან, άρμονία გახდა δρεξις-ად, ლტოლვად σοφόν-ისაკენ. σοφόν-ი არსებული ყოფიერებაში – ახლა სპეციალურად იძებნება, რადგან φιλειν აღარ წარმოადგენს თავდაპირველ თანხმოვანებას σοφόν-თან, არამედ განსაკუთრებული ლტოლვაა σοφόν-თან-ისაკენ, φιλει τό σοφά, იქცევა ,,φιλοσοφία“-დ. მისი ლტოლვა განსაზღვრული ხდება ეროსით.

ეს მისწრაფებით აღსავსე ძებნა σοφόνი-სა „εν  Πάντα“-სი, არსებულისა ყოფიერებაში, წარმოგვიდგება ახლა კითხვად: რა არის არსებული, რამდენადაც ის არის? აზროვნება მხოლოდ ახლა გახდება „ფილოსოფია“. ჰერაკლიტე და პარმენიდე ჯერ კიდევ არ იყვნენ „ფილოსოფოსები“ რატომ? იმიტომ, რომ ისინი უფრო დიდი მოაზროვნენი გახლდნენ. „უფრო დიდი“ არ გულისხმობს აქ მიღწევათა შეჯამებას. არამედ მიუთითებს აზროვნების სხვა განზომილებაზე. ჰერაკლიტე და პარმენიდე იყვნენ „უფრო დიდნი“ იმ აზრით, რომ ისინი ჯერ კიდევ თანხმოვანებაში იდგნენ Λόγος-თან, ე. ი. ,,Εν Παντα–სთან. ნაბიჯი „ფილოსოფიისაკენ“, რომელიც მომზადებული იყო სოფისტიკის მიერ, პირველად სოკრატემ და პლატონმა გადადგა. ჰერაკლიტეს შემდგომ თითქმის ორი საუკუნით გვიან ეს ნაბიჯი არისტოტელემ შემდეგნაირად დაახასიათა:  თარგმანში ეს ნიშნავს: „და ის, საითაც უკვე ოდესღაც და ახლაც და ყოველთვის (ფილოსოფია) წარემართება და საითაც ის მარადჟამს მისადგომს ვერ პოულობს (ის, რამაც პასუხი უნდა გასცეს ამ კითხვაზე): რა არის არსებული? (τϊ τό όν)“.

ფილოსოფია ეძებს იმას, თუ რა არის არსებული, რამდენადაც ის არის, ფილოსოფია გზად იმყოფება არსებულის ყოფიერებისაკენ, ე. ი. ყოფიერების მიმართ არსებულისაკენ. არისტოტელე ამას განმარტავს იმით, რომ მოყვანილ წინადადებაში კითხვაზე τϊ τό όν რა არის არსებული? შემდგომ განმარტებას დასძენს: Τούτό έστι τίς ή ούσία თარგმანში: „ეს (სახელდობრ  τϊ τό όν) ნიშნავს: „რა არის არსებულობა არსებულისა?“ ყოფიერება არსებულისა მოთავსებულია არსებულობაში. მაგრამ ეს – ούσία – პლატონის მიერ განისაზღვრება როგორც ίδέα, არისტოტელე კი მას განსაზღვრავს როგორც ένέργεια-ს.

ამ მომენტში ჯერ არ არის საჭირო ზუსტად განმარტება იმისა, თუ რას გულისხმობს არისტოტელე ένέργεια-თი და რამდენად შეიძლება ούσία-ს ένέργεια-თი განსაზღვრა. მნიშვნელოვანია ახლა მხოლოდ ის, რომ ჩვენ მივაქციოთ ყურადღება იმას, თუ როგორ შემოსაზღვრავს არისტოტელე ფილოსოფიას თავის არსში. ის „მეტაფიზიკის“ პირველ წიგნში (მეტ. Α2, 982 b9 შემდგ.) ამბობს შემდეგს: ფილოსოფია არის έπιστήμη τών πρώτων αρχών kai αίτιών θεωρητική. έπιστήμη-ს ხალისით თარგმნიან „მეცნიერებით“. ამას კი შეცდომაში შევყავართ, რადგან ჩვენ ძალიან ადვილად ვათავსებთ მასში „მეცნიერების“ თანამედროვე წარმოდგენას. έπιστήμη-ს თარგმნა „მეცნიერებით“ აგრეთვე მაშინაც მცდარია, თუ ჩვენ „მეცნიერებას“ ფილოსოფიური აზრით გავიგებთ, რომელსაც ფიხტე, შელინგი და ჰეგელი გულისხმობენ. სიტყვა έπιστήμη გამომდინარეობს έπιστάμενος მიმღეობიდან. ასე ჰქვია ადამიანს, რამდენადაც ის რაიმეს მიმართ კომპეტენტურია და დახელოვნებული (კომპეტენტურობა appartenance-ს გაგებით). ფილოსოფია არის έπισΤήμη Τις სახე კომპეტენტურობისა, θεωρητική, რომელსაც θεωρείν შეუძლია, ე. ი. გამონახვა რაიმესი, რისკენაც მზერა აქვს მიპყრობილი, მისი ხედვით არეში შემოყვანა და მისი ამ არეში შენარჩუნება. ამიტომ არის ფილოსოფია έπιστήμη θεωρητική მაგრამ რა არის ეს, რასაც იგი თავის ხედვის არეში შემოიყვანს?

არისტოტელე ამას პასუხობს იმით, რომ იგი πρώται άρχαϊ Κάι αιτίαι-ს ასახელებს. რაც თარგმანში: „პირველსაფუძველნი და მიზეზნი“ – სახელდობრ არსებულისას, ნიშნავს. პირველ საფუძველნი და მიზეზნი ამნაირად შეადგენენ არსებულის ყოფიერებას. ორნახევარი ათწლეულის შემდგომ დროული იქნებოდა იმაზე ფიქრი, თუ რა დამოკიდებულება აქვს არსებულის ყოფიერებას „საფუძველთან“ და მიზეზთან“.

რა გაგებით ხდება ყოფიერება გააზრებული, რომ ისეთნაირნი როგორიცაა „საფუძველი“ და „მიზეზი“ იმისათვის გამოდგნენ, რათა არსებულ-ყოფიერება არსებულისა იტვირთონ და მისი სახე გამოკვეთონ?

მაგრამ ახლა ჩვენ სხვას მივაქცევთ ყურადღებას. მოყვანილი წინადადება არისტოტელესი გვეუბნება, თუ საით მიემართება ის, რასაც პლატონიდან მოყოლებული „ფილოსოფიას“ ეძახიან. წინადადება გვაწვდის ცნობებს იმის შესახებ, თუ რა არის ეს – ფილოსოფია. ფილოსოფია არის სახე კომპეტენტურობისა, რომელიც ხელს გვიწყობს იმაში, რათა არსებული ჩვენი ხედვის არეში შემოვიყვანოთ, სახელდობრ იმის გათვალისწინებით, თუ რა არის ეს, რამდენადაც არსებულია.

საკითხს, რომელიც ჩვენს საუბარს ანიჭებს ნაყოფიერ მოუსვენრობას და მოძრაობას, რომელმაც საუბარს უნდა უჩვენოს მიმართულება გზისა, საკითხს: რა არის ფილოსოფია? არისტოტელემ უკვე უპასუხა. მაშასადამე, ჩვენი საუბარი აღარ არის საჭირო. იგი უკვე დამთავრებულა, ვიდრე დაიწყებოდა. ამაზე მაშინვე განაცხადებენ, რომ არისტოტელეს გამოთქმა იმის შესახებ, თუ რა არის ფილოსოფია, არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება ერთადერთი პასუხი იყოს ამ კითხვაზე. უკეთეს შემთხვევაში ის არის ერთი პასუხი სხვა მრავალთა შორის. ფილოსოფიის არისტოტელესეული დახასიათების დახმარებით შეიძლება როგორც არისტოტელემდე და პლატონამდე არსებული აზროვნების, ისევე მათი შემდეგდროინდელი ფილოსოფიის წარმოდგენა და განმარტება, ამასობაში ადვილად მიუთითებენ იმაზე, რომ თვითონ ფილოსოფია და სახე, როგორც ის თავის საკუთარ არსს წარმოიდგენს, შემდგომ ორ ათას წლეულში მრავალნაირად იცვლებოდა, ვის უნდოდა ამის უარყოფა? მაგრამ ჩვენ არ შეგვიძლია აგრეთვე გვერდი ავუაროთ იმას, რომ ფილოსოფია არისტოტელედან ნიცშემდე სწორედ ამ ცვლილებათა საფუძველზე და მათში (ე.ი. მათში გავლით ანუ ცვლილებათა დროს, ვ.რ.) იგივე რჩება, რადგანაც გარდაქცევანი წარმოადგენენ გარანტიას ნათესაობისათვის მასშივე. (ე.ი. გარდაქცევანი ანუ ცვლილებანი იძლევა გარანტიას იმისათვის, რომ ისინი არიან ახლო ურთიერთკავშირში ფილოსოფიის არსშივე, როგორც უცვლელში (მთარგმნელის შენიშვნა)).

ამით ჩვენ არავითარ შემთხვევაში არ ვამტკიცებთ, რომ ფილოსოფიის არისტოტელესეულ განსაზღვრას აქვს აბსოლუტური მნიშვნელობა. ის არის, სახელდობრ, უკვე ბერძნული აზროვნების ისტორიაში მხოლოდ განსაზღვრული განმარტება ბერძნული აზროვნებისა და იმისი, რაც მას დაევალა. ფილოსოფიის არისტოტელესეული დახასიათება არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება ჰერაკლიტესა და პარმენიდეს აზროვნებაზე გადავიტანოთ; ნაცვლად ამისა, არისტოტელესეული დახასიათება ფილოსოფიისა წარმოადგენს, რასაკვირველია, არა აუცილებელ შედეგს, ადრეული აზროვნებისას და მის დასასრულს. მე ვამბობ არა აუცილებელ შედეგს, რადგანაც არავითარი საშუალებით არ შეიძლება იქნეს გაგებული, რომ ცალკეული ფილოსოფოსები და ფილოსოფიათა ეპოქანი ერთმანეთისაგან გამომდინარეობენ დიალექტიკური პროცესის აუცილებლობით.

რა გამომდინარეობს ზემოთქმულიდან ჩვენი ცდისათვის, რათა საუბარში განგვეხილა საკითხი: რა არის ეს – ფილოსოფია? პირველ ყოვლისა ეს: ჩვენ არ შეგვიძლია მხოლოდ არისტოტელეს განსაზღვრებას დავეყრდნოთ. აქედან ჩვენ დავასკვნით სხვას: ჩვენ უნდა ფილოსოფიის ადრეული და გვიანდელი განსაზღვრებანი წარმოვიდგინოთ. და შემდეგ? შემდეგ ჩვენ შედარებითი აბსტრაქციის მეშვეობით ის უნდა გამოვარკვიოთ, თუ რა აქვთ საერთო ამ განსაზღვრებებს. და შემდეგ? შემდეგ ჩვენ მივაღწევთ ცარიელ ფორმულას, რომელიც ფილოსოფიის ყოველგვარ სახეს გამოადგება. და შემდეგ? შემდეგ ჩვენი საკითხის პასუხისაგან ყოველნაირად შორს აღმოვჩნდებით. რატომ ხდება ეს? იმიტომ, რომ ახლახან ხსენებული ხერხით ჩვენ მხოლოდ ისტორიულად ვკრიბავთ მოცემულ განსაზღვრებებს და მათ საყოველთაო ფორმულაში ვხსნით. ყოველივე ეს ნამდვილად დიდი განსწავლულობით და სწორი კონსტატირებათა დახმარებით შეიძლება განხორციელდეს. ამასთანავე სულაც არ გვჭირდება ფილოსოფიას ისეთნაირად მივუდგეთ, რომ ჩვენი აზროვნება მივმართოთ (nach-denken) მისი არსისადმი. ამ გზით მოვიპოვებთ მრავალგვაროვან, საფუძვლიან და სასარგებლო ცნობებსაც კი იმის შესახებ, თუ როგორ წარმოიდგინებოდა ფილოსოფია მისი ისტორიის მანძილზე. მაგრამ ამნაირი გზით ჩვენ ვერასოდეს მივიღებთ ნამდვილ, ე.ი. კანონიერ პასუხს კითხვაზე: რა არის ეს – ფილოსოფია? პასუხი უნდა იყოს მხოლოდ ფილოსოფიური (philosophierende), ისეთი, რომელიც როგორც პასუხი (Ant-wort) თავისივე თავში ფილოსოფოსობს (philosophiert), მაინც როგორ უნდა გავიგოთ ჩვენ ეს წინადადება? რამდენად შეუძლია პასუხს, რამდენადაც ის პასუხია (Ant-wort), ფილოსოფოსობა? (philosiphieren?) მე შევეცდები ახლა ამას ჯერ რამდენიმე მითითებით მოვფინო შუქი. რაც (აქ) იგულისხმება, ჩვენს საუბარს განუწყვეტელ მოუსვენრობაში ამყოფებს. ის ერთგვარი გამოცდაც კი იქნება იმისათვის, შეუძლია თუ არა ჩვენს საუბარს ჭეშმარიტად ფილოსოფიური გახდეს. ეს კი ჩვენს ძალას აღემატება.

როდის არის პასუხი კითხვაზე: რა არის ეს – ფილოსოფია? ფილოსოფიური? (philosophierende?) როდის ვფილოსოფოსობთ? ცხადია, მხოლოდ მაშინ, როცა ფილოსოფოსებთან ვაწარმოებთ საუბარს, ამისათვის კი საჭიროა, რომ ჩვენ მათთან ერთად განვიხილოთ ის, რაზედაც ისინი ლაპარაკობენ. ეს ურთიერთთან – განხილვა (miteinander-Durchsprechen) იმისა, რაც ყოველთვის, როგორც იგივე, ფილოსოფოსებს პირადად ეხება, არის ლაპარაკი, λέγειν διαλέγέσθαι-ს გაგბით, ლაპარაკი როგორც დიალოგი. არის თუ არა დიალოგი აუცილებლად დიალექტიკა და როდის, ამ საკითხს ჩვენ ღიად ვტოვებთ.

ერთია, – ფილოსოფოსთა შეხედულებების დადგენა და აღწერა. სულ სხვაა, ის, რასაც ისინი ამბობენ, და ე.ი. ის, რაზედაც ისინი მსჯელობენ მათთან ერთად რომ განვიხილოთ.

თუ, მაშასადამე, არსებულის ყოფიერება იმ თვალსაზრისით მიმართავს (daraufhin angesprochen) ფილოსოფოსებს, რომ ისინი ამბობენ, თუ რა არის არსებული, რამდენადაც ის არის, მაშინ ფილოსოფოსებთან ჩვენი საუბარიც ასეთსავე მომართვას (აქ „მომართვა“ გულისხმობს დაახლოებით იმასვე, რასაც – ბიძგი, იმპულსი. ე.ი. როდესა ჰაიდეგერი ლაპარაკობს არსებულის ყოფიერების „მომართვაზე“, იგულისხმება ის იმპულსი (ფართო გაგებით), რომელაც ღებულობენ ფილოსოფოსები (და მათთან საუბარში ჩვენც) არსებულის ყოფიერებიდან (მთარგმნელის შენიშვნა)). მიიღებს (angesprochen werden) არსებულის ყოფიერებიდან. ჩვენ თავად უნდა შევეგებოთ აზროვნებით იმას, რისკენაც ფილოსოფია მიემართება. ჩვენი ლაპარაკი (Sprechen) უნდა შეესაბამოს (entsprechen) იმას, რისგანაც ფილოსოფოსები ღებულობენ მომართვას (wovon die Philosophen angesprochen sind), თუ ჩვენ ეს შესაბამება (Entsprechen) გამოგვივა, მაშინ სწორი გაგებით გავცემთ პასუხს (ant-worten) ამ კითხვას: რა არის ეს – ფილოსოფია? გერმანული სიტყვა „პასუხის გაცემა“ („antworten“) საკუთრივ იმასვე ნიშნავს, რასაც შეესაბამება (ent-sprechen). პასუხი ჩვენს კითხვაზე არ ამოიწურება ნათქვამით. რომელიც კითხვას შეეპასუხება იმის კონსტატირებით, თუ რა უნდა წარმოვიდგინოთ „ფილოსოფიის“ ცნებაში. პასუხი არ არის საწინააღმდეგო ხასიათის გამოთქმა (n’est pas une réponse), პირიქით, პასუხი არის შესაბამისობა (Ent-sprechung) (la correspondance), რომელიც არსებულის ყოფიერებას შეესაბამება. მაინც, ჩვენ გვსურს დაუყოვნებლივ ვიცოდეთ, თუ რა შეადგენს პასუხის დამახასიათებელს (ნიშანს) შესაბამისობის გაგებით. მაგრამ პირველ ყოვლისა ყველაფერი იმაზეა დამოკიდებული, რათა მივაღწიოთ შესაბამისობას, სანამ მის შესახებ თეორიას წამოვაყენებდეთ.

პასუხი კითხვაზე: რა არის ეს – ფილოსოფია? იმაში მდგომარეობს, რომ ჩვენ შევესაბამებით იმას, რისკენაც ფილოსოფია მიემართება. და ეს არის: ყოფიერება არსებულისა. ამგვარ შესაბამისობაში ჩვენ დასაწყისიდანვე ვუსმენთ იმას, რაც ფილოსოფიამ უკვე მოგვაწოდა, ფილოსოფია, ე.ი. ბერძნულად გაგებული φιλοσοφία ამიტომ ჩვენ მხოლოდ იმნაირად მივაღწევთ შესაბამისობას, ე.ი. ჩვენი კითხვის პასუხს, რომ ჩვენს საუბარში იმასთან დავრჩებით, საითაც ფილოსოფიის გადმოცემა (Uberlieferung) გადაგვცემს (ausliefert), ე.ი. გაგვანთავისუფლებს (befreit). ჩვენ ვპოულობთ პასუხს კითხვაზე თუ რა არის ფილოსოფია, არა ისტორიულ გამონათქვამთა წყალობით ფილოსოფიის განსაზღვრებებზე, არამედ საუბრის საშუალებით მასთან, რაც გადმოგვეცა ჩვენ როგორც ყოფიერება არსებულისა.

ეს გზა ჩვენი კითხვის პასუხისაკენ არ წარმოადგენს განხეთქილებას ისტორიასთან, არ არის უარყოფა ისტორიისა, არამედ ათვისება და გარდაქმნაა გადმოცემულისა. სათაურით – „დესტრუქცია“, ისტორიის ასეთი ათვისებაა ნაგულისხმევი. ამ სიტყვის აზრი ნათლად არის აღწერილი „ყოფიერება და დროში“ (§ 6). დესტრუქცია დანგრევას კი არ ნიშნავს, არამედ დაშლას, გადატანას და გვერდით დადგმას (Auf-die-Seite-stellen) – წმინდა ისტორიული ხასიათის გამოთქმებისას ფილოსოფიის ისტორიაზე. დესტრუქცია ნიშნავს: სმენად ვიქცეთ, ყური დავუგდოთ იმას, რაც გადმოცემაში როგორც არსებულის ყოფიერება მოგვმართავს. იმით, რომ ჩვენ ამ მომართვას (Zuspruch) ვუსმენთ, მივაღწევთ ჩვენს შესაბამისობას.

მაგრამ, ვამბობთ რა ამას, უკვე ამის საწინააღმდეგო მოსაზრებამ იჩინა თავი. იგი გვაუწყებს: მხოლოდ იმისთვის უნდა გავისარჯოთ, რათა არსებულის ყოფიერებასთან მივაღწიოთ შესაბამისობას? განა ჩვენ, ადამიანები, უკვე ყოველთვის არ ვიმყოფებით ამისთანა შესაბამისობაში, და არა მხოლოდ de facto, არამედ ჩვენი არსიდან გამომდინარე? განა ეს შესაბამისობა არ შეადგენს ჩვენი არსის ძირითად ნიშანს?

ასეა ეს სინამდვილეში. მაგრამ თუ ეს ასეა, მაშინ ჩვენ აღარ ძალგვიძს შემდეგ იმის თქმა, რომ მხოლოდ ახლა უნდა შევაღწიოთ ამ შესაბამისობაში. და მაინც სამართლიანად ვამბობთ ამას. ვინაიდან თუმცა ყველგან და ყოველთვის ვიმყოფებით შესაბამისობაში არსებულის ყოფიერებასთან, მიუხედავად ამისა, მხოლოდ იშვიათად ვაქცევთ ყურადღებას ყოფიერების მომართვას. თუმცა, შესაბამისობა არსებულის ყოფიერებასთან მუდამ რჩება ჩვენი ყოფნის ადგილად. მაინც, მხოლოდ დრო და დრო, ის ხდება ჩვენ მიერ სპეციალურად გადმოღებულ და განვითარებულ დამოკიდებულებად. მხოლოდ მაშინ, როდესაც ეს მოხდება, ჩვენ შევესაბამებით ნამდვილად იმას, რასაც ფილოსოფია ეხება, რომელიც არსებულის ყოფიერებისაკენ მიემართება. არსებულის ყოფიერებასთან შესაბამება არის ფილოსოფია: მაგრამ იგი არის ეს (ე.ი. შესაბამება არის ფილოსოფია, ვ. რ.) მაშინ, და მხოლოდ მაშინ, როდესაც შესაბამება სპეციალურად ხდება, ამის მეოხებით ვითარდება და ამ განვითარებას სრულყოფს. ეს შესაბამება ხდება სხვადასხვაგვარად, იმის მიხედვით, თუ რას გვეუბნება ყოფიერების მომართვა, შესმენილია ეს მომართვა თუ არა, იმის მიხედვით, ეს მოსმენილი ითქმება თუ არა. ჩვენს საუბარს შეუძლია მოგვცეს იმის შესაძლებლობა, რომ ვიფიქროთ ამის შესახებ.

ახლა მე მხოლოდ შევეცდები ჩამოვაყალიბო ჩვენი საუბრის წინასიტყვა. მსურს აქამდე გადმოცემული უკანვე მივაქციო იმას, რასაც ჩვენ „მშვენიერ გრძნობათა“ შესახებ, ანდრე ჟიდის სიტყვათა დამოწმებით, შევეხეთ. Φιλοσοφία არის სპეციალურად განხორციელებული შესაბამება, რომელიც ამბობს იმდენად, რამდენადაც ის ყურადღებას აქცევს არსებულის ყოფიერების მომართვას. შესაბამება (Ent-sprechen) ყურს უგდებს მომართვის ხმას. რაც ჩვენ, როგორც ყოფიერების ხმა მოგვმართავს, განსაზღვრავს (be-stimmt) ჩვენს შესაბამებას. „შესაბამება“ მაშინ ნიშნავს: განსაზღვრულობას (be-stimmt sein), étre disposé. სახელდობრ, არსებულის ყოფიერიდან Dis-posé აქ სიტყვასიტყვით ნიშნავს: განლაგებული (auseinandergesetzt), გაწმენდილი (გამეჩხერებული– gelichtet) და ამით იმასთან დამოკიდებულებაში ჩამდგარი, რაც არის. არსებული, როგორც ასეთი, განსაზღვრავს ლაპარაკს (Sprechen) ისეთნაირად, რომ თქმა (Sagen) აეწყობა (abstimmt) (accorder) არსებულის ყოფიერებაზე. შესაბამება არის აუცილებლად და ყოველთვის, არა მხოლოდ შემთხვევით და ზოგჯერ, აწყობილი (gestimmtes). ის იმყოფება აწყობილებაში (აწყობილ მდგომარეობაში – Gestimmtheit). და მხოლოდ აწყობილების (Gestimmtheit) (disposition) საფუძველზე ღებულობს შესაბამების თქმა (das Sagen des Entsprechens) თავის სიზუსტეს, თავის განსაზღვრულობას (Be-stimmtheit).

როგორც აწყობილი (ge-stimmtes) და გან-საზღვრული (be-stimmtes) შესაბამება არის არსებითად განწყობილებაში (Stimmung). ამით ჩვენი ქცევაც გარემოებისდა მიხედვით ასე ან ისე იქნება აგებული. ასეთნაირად გაგებული განწყობილება არ არის შემთხვევით მოვლენილი გრძნობებისაგან გამოწვეული მუსიკა, რომელნიც შესაბამებას მხოლოდ თანახლავენ. თუ ფილოსოფიას დავახასიათებთ როგორც აწყობის შესაბამებას, მაშინ აზროვნება არავითარ შემთხვევაში სულიერი მდგომარეობის შემთხვევით ცვლებსა და მერყეობებს არ უნდა გადავცეთ. აქ საქმე ეხება უფრო იმას, რათა მივუთითოთ, რომ თქმის ყოველი სიზუსტე დაფუძნებულია შესაბამების დისპოზიციაში (Disposotion), შესაბამების ვამბობ მე, correspondence, მომართვაზე ყურადღების მიქცევაში.

მაგრამ უპირველეს ყოვლისა მითითება შესაბამების არსებით აწყობილებაზე არა მხოლოდ თანამედროვე გამოგონებაა. უკვე ბერძენმა მოაზროვნეებმა, პლატონმა და არისტოტელემ, ყურადღება მიაქციეს იმას, რომ ფილოსოფია და ფილოსოფოსობა ადამიანის იმ განზომილებას განეკუთვნებიან, რომელსაც ჩვენ ვეძახით განწყობილებას (აწყობილებისა და გან-საზღვრულობის გაგებით).

პლატონი ამბობს (თეეტეტი 155 d): „რადგან ძლიერ არის ფილოსოფოსის ეს παθος-ი – გაკვირვება; რადგან სხვა გაბატონებული საიდან ფილოსოფიისა არ მოიპოვება ვიდრე ეს“.

გაკვირვება როგორც παθος-ი არის άρχή ფილოსოფიისა. ბერძნული სიტყვა άρχή ჩვენ მისი სრული მნიშვნელობით უნდა გავიგოთ. ასე ეძახიან იმას, საიდანაც რამე გამოდის, მაგრამ ეს „საიდანაც“ გამოსვლის დროს კი არ ჩამოიტოვება, პირიქით, άρχή ხდება იმად, რასაც ზმნა άρχειν წარმოსთქვამს, ისეთად, რაც ბატონობს. გაკვირვების παθος-ი ისე უბრალოდ არა დგას ფილოსოფიის დასაწყისში, როგორც მაგ. ოპერაციას წინ უძღვის ქირურგის მიერ ხელების დაბანა. გაკვირვება ფლობს და განაგებს ფილოსოფიას.

იგივეს ამბობს არისტოტელე (მეტ Α 2, 982 b 12 შემდეგ):  „რადგან გაკვირვებაში (გაკვირვებით) აღწევდნენ ადამიანები როგორც ახლა ისე თავდაპირველად გაბატონებულ გამოსავალს ფილოსოფობისას“ (იმას, საიდანაც ფილოსოფოსობა გამომდინარეობს და რაც ფილოსოფოსობის მსვლელობას მთლიანად განსაზღვრავს).

ეს იქნებოდა ძალიან ზედაპირულად და უპირველეს ყოვლისა არა ბერძნულად ნაფიქრი, თუ ჩვენ ვიგულისხმებდით, რომ პლატონი და არისტოტელე აქ ადგენენ მხოლოდ იმას, რომ გაკვირვება არის მიზეზი ფილოსოფოსობისა. ამ შეხედულების რომ ყოფილიყვნენ ისინი, მაშინ ამას ექნებოდა შემდეგი მნიშვნელობა: ოდესღაც გაუკვირდათ ადამიანებს, სახელდობრ არსებულის, ის, რომ ის არის და რა არის ის (რაც არის, ვ. რ.). ამ გაკვირვებით სტიმულირებულებმა, დაიწყეს მათ ფილოსოფოსობა. როგორც კი ფილოსოფია დაიძრა ადგილიდან, გაკვირვება როგორც სტიმული ზედმეტი გახდა, ისე, რომ იგი გაქრა. მას შეეძლო გამქრალიყო, რადგანაც იგი მხოლოდ სტიმული გახლდათ. მაგრამ: გაკვირვება არის άρχή – იგი განაგებს ფილოსოფიის ყოველ ნაბიჯს. გაკვირვება არის παθος-ი. ჩვენ ჩვეულებრივ παθος-ს ვთარგმნით გატაცებით, ვნებით, გრძნობათა აგზნებით (Gefiihlswallung). მაგრამ παθος-ი დაკავშირებულია πάσχειν-თან, ტანჯვა, მოთმენა, გაძლება, ატანა, მიწებება რაიმეზე, რაც გაგიტაცებს, იმაზე მინებება, რითაც განისაზღვრები. ყოველთვის რისკთანაა დაკავშირებული ის, როგორც ყოველთვის ასეთ შემთხვევებში, თუ ჩვენ παθος-ს განწყობილებით ვთარგმნოთ, რითაც აწყობილებასა და გან-საზღვრულობას ვგულისხმობთ, მაინც უნდა გავბედოთ ჩვენ მისი ასეთნაირად თარგმნა, რადგანაც მხოლოდ იგი გვიცავს ჩვენ იმისაგან, რომ παθος-ი ახალდროულ-თანამედროვე გაგებით ფსიქოლოგიურად წარმოვიდგინოთ. ხოლო თუ ჩვენ παθος-ს გავიგებთ როგორც განწყობილებას (dis-position), მაშინ ჩვენ შევძლებთ აგრეთვე θαυµάζειν-ის, გაკვირვების უფრო ახლოს დახასიათებას. გაკვირვებითა ვართ ჩვენ შეპყრობილი (étre en arrét). ჩვენ თითქოს ვიხევთ უკან არსებულის წინ – იმის წინ, რომ ეს არის და რომ ეს ასე არის და არა სხვანაირად (ე.ი. გაკვირვების წყალობით ჩვენ ვუკვირდებით, თუ რა არის არსებული, რატომ არის ის ასე და არა სხვანაირად და ა.შ. საინტერესოა, რომ ახლახან ნახმარი ქართული სიტყვა „ვუკვირდებით“ – „გაკვირვებიდან“ ამოდის (მთარგმნელის შენიშვნა)). გაკვირვება არ ამოიწურება აგრეთვე ამ უკან დახევით არსებულის ყოფიერების წინაშე, არამედ, თითქოს ეს უკან დახევა და შეპყრობილობა (გაკვირვებით, ვ.რ.), ერთდროულად გატაცებულია იმისაკენ და იმავე დროს, ასე ვთქვათ, შებოჭილია იმითვე, რის წინაშეც იგი უკან იხევს (ე.ი. არსებულის ყოფიერების, ვ. რ.). ამნაირად გაკვირვება არის დის-პოზიცია (Disposition), რომელშიაც და რომლისთვისაც არსებულის ყოფიერება იხსნება. გაკვირვება არის განწყობილება, რომლის ფარგლებშიაც ბერძენ ფილოსოფოსებს შესაბამება ჰქონდათ მინდობილი არსებულის ყოფიერებისადმი.

სულ სხვა სახისაა ის განწყობილება, რომელმაც აზროვნება განსაზღვრა, გადმოცემული კითხვა, მაშ რა არის არსებული, რამდენადაც ის არის, ახლებურად დასვა და ამგვარად ფილოსოფიის ახალი ეპოქა დაიწყო. დეკარტე თავის მედიტაციებში კითხულობს არა მხოლოდ და თავდაპირველად Τί Τό δν-ს – რა არის არსებული, რამდენადაც ის არის? დეკარტე კითხულობს: რომელია ის არსებული, რომელიც ens certum-ის გაგებით ჭეშმარიტად არსებულია? ამასობაში, დეკარტესათვის, certitudo-ს არსი შეიცვალა. რადგანაც შუა საუკუნეებში certitudo ნიშნავს არ უეჭველობას (Gewissheit), არამედ მტკიცე შემოსაზღვრას არსებულისას იმაში, რაც არის. certiutudo-ს და essentia-ს აქ ჯერ კიდევ ერთი მნიშვნელობა აქვს. სამაგიეროდ, დეკარტესათვის, ის, რაც ჭეშმარიტად არის, სხვანაირი წესით ისაზღვრება. მას აღეძვრება ეჭვი იმ განწყობილების მიმართ რომელშიაც აწყობილება ens certum-ზე, უეჭველად არსებულზე (in Gewisshgeit Seiende), რხევაშია მოყვანილი. Certitudo ხდება ens qua ens-ისათვის ის გამაგრება, რომელიც cogito (ergo) sum-სათვის უეჭველობიდან (Unbezweitelbarkeit) ადამიანთა ego-სათვის მიიღება. ამის მეოხებით ხდება ego გამორჩეულ სუბ-იექტად (sub-iectum), და ამნაირად შედის ადამიანის არსი, პირველად, ეგოს (Egotät) გაგებით სუბიექტურობის სფეროში. Certitudo-ზე აწყობილებიდან ღებულობს  დეკარტეს თქმა Clare et distincte percipere-ს განსაზღვრულობას. ეჭვის განწყობილება არის პოზიტიური თანხმობა უეჭველობისათვის (zur Gewissheit). ამიერიდან ხდება უეჭველობა ჭეშმარიტების განმსაზღვრელ ფორმად. განწყობილებად რწმენისა, ყოველ დროს მისაღწევ აბსოლუტურ უეჭველობად შემეცნებისა რჩება παθος-ი და ამით άρχή ახალდროული ფილოსოფიისა.

მაგრამ, თუკი ვიკითხავთ, სადა ძევს παθος-ი, ახალდროული ფილოსოფიის დასასრული? არის ეს დასასრული სხვა განწყობილებით განსაზღვრული? სად უნდა ვეძებოთ ახალდროული ფილოსოფიის დასასრული? ჰეგელთან თუ მხოლოდ შელინგის გვიანდელ ფილოსოფიაში? რა მდგომარეობაა მარქსთან და ნიცშესთან? სცილდებიან ისინი ახლდროულ ფილოსოფიას? თუ არა, როგორ უნდა განვსაზღვროთ მათი ადგილმდებარეობა?

შთაბეჭდილება იქმნება, თითქოს ჩვენ მხოლოდ ისტორიულ კითხვებს ვსვამდეთ. მაგრამ სინამდვილეში ჩვენ ვიაზრებთ ფილოსოფიის მომავალ არსს. ჩვენ ვცდილობთ, რომ გავიგონოთ ყოფიერების ხმა. როგორ განწყობილებაზე მოჰყავს მას დღევანდელი აზროვნება? კითხვაზე ნათლად პასუხის გაცემაც კი არ შეიძლება. ალბათ გაბატონებულია ძირითადი განწყობილება (Grundstimmung). მაგრამ იგი ჩვენთვის ჯერ კიდევ დაფარულია. ეს იქნებოდა ნიშანი იმისა, რომ ჩვენს დღევანდელ აზროვნებას ჯერ კიდევ თავისი ნათელი გზა არ უპოვია. რასაც ჩვენ ვპოულობთ არის მხოლოდ ეს: სხვადასხვა სახის განწყობილებანი აზროვნებისა. ურთიერთის საპირისპიროდ დგანან ერთი მხრივ ეჭვი და სასოწარკვეთა, მეორე მხრივ გამოუცდელი პრინციპებით ბრმა შეპყრობა. (Besessenheit). შიშსა და რიდში შერეულია რწმენა და იმედი. ხშირად იქმნება ხოლმე შთაბეჭდილება, თითქოს აზროვნება გონებისმიერი წარმოდგენისა და გამოთვლისნაირად სავსებით თავისუფალია ყოველგვარი განწყობისაგან. მაგრამ გამოთქმის სიცივეც, დაგეგმვის პროზბული სიფხიზლეც წარმოადგენენ ნიშნებს აწყობილებისას. არა მხოლოდ ეს. გონებაც კი, რომელიც ვნებათა ყოველი გავლენისაგან თავისუფალია, როგორც გონება, თავისი პრინციპებისა და წესების ლოგიკურ-მათემატიკური სიცხადის რწმენაზეა აწყობილი (gestimmt).

სპეციალურად გადმოღებული და განვითარებული შესაბამება, რომელიც არსებულის ყოფიერების მომართვას შეესაბამება, არის ფილოსოფია. თუ რა არის ეს – ფილოსოფია, ჩვენ მხოლოდ მაშინ გავიცნობთ და გვეცოდინება, თუ ჩვენ შევიტყობთ, როგორ და რანაირად არის ის ფილოსოფია. იგი არის შესაბამების ის სახე, რომელიც ეწყობა (abstimmt) არსებულის ყოფიერების ხმას.

ეს შესაბამება (Ent-sprechen) არის ლაპარაკი (Sprechen). იგი იმყოფება მეტყველების (Sprache) სამსახურში. თუ რას ნიშნავს ეს, დღეს ჩვენთვის ძნელი გასაგებია; რადგან ჩვენმა ჩვეულებრივმა წარმოდგენამ მეტყველების შესახებ არაჩვეულებრივი ცვლილებანი განიცადა. მათი მიხედვით მეტყველება გამოიყურება როგორც გამოთქმის ინსტრუმენტი. თანახმად ამისა, უფრო სწორედ მიჩნეულია ამის თქმა: მეტყველება იმყოფება აზროვნების სამსახურში, ვიდრე: აზროვნება როგორც შესაბამება (Ent-sprechen) იმყოფება მეტყველების სამსახურში, მაგრამ უპირველეს ყოვლისა დღევანდელი წარმოდგენა მეტყველების შესახებ ყოველნაირად დაშორებულია მეტყველების ბერძნული გამოცდილებიდან. ბერძნებს მეტყველების არსი ეცხადებათ როგორც λόγος-ი. მაინც რას ნიშნავს λόγος-ი და λέγειν-ი? ჩვენ მხოლოდ დღეს ვიწყებთ, აუჩქარებლივ, λόγος-ის მრავალფეროვან განმარტებათა მეშვეობით მისი თავდაპირველი ბერძნული არსის გარკვევას. მაინც, არც მეტყველების ამ არსისადმი ოდესმე კვლავ უკან მიბრუნება, არც მისი უბრალოდ გადმოღება ჩვენ არ ძალგვიძს. მართლაც, ამის ნაცვლად, ჩვენ მეტყველების ბერძნულ გამოცდილებასთან, როგორც λόγος-თან საუბარი უნდა დავიწყოთ,რატომ? იმიტომ, რომ არასაკმაო ფიქრის წყალობით მეტყველების შესახებ ჩვენ ნამდვილად არასოდეს ვიცით, რას წარმოადგენს ფილოსოფია როგორც აღნიშნული შესაბამება (Entßsprechen), თუ რა არის ფილოსოფია როგორც (გამო)-თქმის გამორჩეული ხერხი.

მაგრამ, ვინაიდან პოეზია ახლა, თუ ჩვენ მას აზროვნებას შევადარებთ სრულიად განსხვავებული და გამორჩეული ხერხით ემსახურება მეტყველებას, ჩვენი საუბარი, რომელიც ფილოსოფიას განიხილავს, აუცილებლად იქით იქნება მიმართული, რათა აზროვნებისა და თხზვის დამოკიდებულება გაარჩიოს. ორივეს, თხზვას და აზროვნებას შორის სუფევს ფარული ნათესაობა, რადგანაც ორივე მეტყველების სამსახურში მეტყველებისათვისვე გამოიყენებიან და მასვე ახმარენ თავს. მაგრამ, ამავე დროს, მათ შორის არსებობს ნაპრალი, რადგანაც ისინი „ურთიერთისაგან ძლიერ დაცილებულ მთებზე ცხოვრობენ“.

ახლა შეიძლებოდა სრული უფლებით მოგვეთხოვა, რათა ჩვენი საუბარი ფილოსოფიის საკითხის ირგვლივ შემოიფარგლოს. ეს შემოფარგვლა მხოლოდ მაშინ იქნებოდა შესაძლებელი და აუცილებელიც კი, თუ საუბარში გაირკვეოდა, რომ ფილოსოფია ის არ არის, როგორადაც იგი ახლა განიმარტება: შესაბამება, რომელიც არსებულის ყოფიერების მომართვას ამეტყველებს.

სხვა სიტყვებით: ჩვენი საუბარი ამოცანად არ ისახავს, დადგენილი პროგრამა რომ განახორციელოს. მაგრამ სასურველი იქნებოდა გარჯა იმისათვის, რათა ყველა, ვინც მასში მონაწილეობს, იმ კონცენტრირებისათვის შეგვემზადებინა, რომელშიაც ჩვენ მოგვმართავს ის, რასაც არსებულის ყოფიერებას ვეძახით. იმ დროს, როდესაც ამას ვასახელებთ, ვფიქრობთ იმაზე, რასაც უკვე არისტოტელე ამბობს:

„არსებულ-ყოფიერება მრავალფეროვნად ვლინდება“.

Τό δν λέγεται πολλαχώς