კარლ იასპერსის  (1883-1969) ექსისტენციალური ფილოსოფია ონტოლოგიურად, მეტაფიზიკურად და თეოლოგიურადაა ორიენტირებული. რა თაქმა უნდა, საქმე ეხება მხოლოდ „დაშიფრულ“ ბუნებრივ თეოლოგიას. როგორც ჰაიდეგერი, ასევე იასპერსიც ამოდის ყოფიერების – გამოცდილებიდან, მაგრამ იგი მიემართება მის მიღმა ღვთის – გამოცდილებისაკენ. ყოფიერების – გამოცდილების ორ გზას მივყევართ ღვთისაკენ, რომელსაც იასპერსი უმეტესწილად „ტრანსცენდენტს“ უწოდებს.

პირველი შესაძლებელი გზა ამოდის „თავისუფლების შეგნებიდან“. ეს ის შეგნებაა, რომელიც, ჩვენთვის გადაწყვეტილებების მიღების დროს, რომელთა მიმართაც პასუხისმგებლობას ვგრძნობთ, გვეცხადება. თავისუფლება კი ითხოვს ტრანსცენდენტს. იასპერსი ღმერთთან მისასვლელს პოულობს არა თავისუფლებიდან თავისთავად, რომელიც არ ექვემდებარება არანაირ რეალურ შემეცნებას, არამედ „ჩემი თავისუფლებიდან“, ე. ი. ადამიანიდან, როგორც არსებობიდან, რამდენადაც იგი თავის ყოფიერებას თავისუფლებაში ღებულობს. მხოლოდ ადამიანს, რომელიც არსებობამდე  (Existenz) მაღლდება, ეხსნება ტრანსცენდენტი. „ვართ რა დარწმუნებული ჩვენს თავისუფლებაში, დაუყოვნებლივ იდგმება მეორე ნაბიჯი ჩვენი თვითგამოცდილებისაკენ: ადამიანი არის ღვთისაკენ – მიმართული არსება“. რას ნიშნავს ეს? ადამიანმა, როგორც თავისუფალმა არსებამ, არ შექმნას თავისი თავი, რადგან მას ძალუძს გაიაზროს შესაძლებლობა, რომ იგი არ არის, ამგვარად, ადამიანს თავისი თავისათვის არ მიუცია თავისუფლება. მას იგი მიღებული აქვს ტრანსცენდენტისაგან. „რამდენადაც უფრო მეტადაა ადამიანი ნამდვილად თავისუფალი, მით უფრო ცნობილია მისთვის ღმერთი“. ღმერთი არის ჩემთვის იმ ზომამდე, როგორადაც ნამდვილად ვარსებობ. ჩვენი არსებობის განმარტებით, როგორც თავისუფლებისა, იასპერსის მიხედვით, „მტკიცდება არა ღვთის არსებობა, არამედ მხოლოდ, თითქოს, ადგილია ნაჩვენები, სადაც მისი უეჭველობა შესაძლებელია“.

მეორე შესაძლებელი გზა ტრანსცენდენტისაკენ არის გზა „კატასტროფისა“ და ძიებისა, რომელიც ნიჰილიზმს გაივლის. ესაა გამოცდილება ყოველი ყოფიერების დაშლისა და მსხვრევადობისა, რომელიც თავის თავში არავითარ საყრდენს არ გვაძლევს. ჩვენ, ადამიანები, განვიცდით სიტუაციებს, რომელთაც მივყავართ ჩვენი ყოფიერების ზღვრამდე და რომლებიც არყევენ მთელ ჩვენს არსებობას. ეს სიტუაციებია, რომელთაც იასპერსი „ზღვრულ ან ძირითად სიტუაციებს“ უწოდებს, სიტუაცია აბსოლუტური შემთხვევითობისა, კონფლიქტისა, ტანჯვისა, დანაშაულისა და სიკვდილისა. რისი გაკეთება ძალუძს ადამიანს აბსოლუტური კატასტროფის წინაშე ამ გადაულახავ სიტუაციებში? იმ სახეობაზე, თუ როგორ განიცდის ადამიანი თავის კატასტროფას, დაფუძნებულია ის, რადაც იგი ხდება. მას შეუძლია, თავისი კატასტროფა ან ფანტასტიკური გადაწყვეტილებების მიღებით, ან თვითდამშვიდებებით ბოლომდე შენიღბოს, სასოწარკვეთილებაში ნიჰილიზმს მისცეს თავი, ან მდუმარებით „მიუწვდომელის“ წინაშე იგი პატიოსნად მიიღოს. თუ იგი ამ უკანასკნელს იქმს, მაშინ მისთვის საგრძნობი გახდება უფრო მაღალი ყოფიერება. სასოწარკვეთილება თვითარსობისა და სამყაროს არსობის მიმართ მისთვის აქ გახდება ,,მანიშნებელი“ სამყაროს მიღმურისაკენ. ყოფიერების სინამდვილე იხევს უკან, სანამ არ შეჩერდება მხოლოდ ტრანსცენდენტში. განიცდის რა ადამიანი ტრანსცენდენტის გამონათებას ამქვეყნიურ კატასტროფაში, იგი ჰპოვებს მტკიცე საფუძველს უსაფუძვლობაში, უაზრობაში – დაფარულ აზრსა და უიმედობაში – ხელჩასაჭიდ იმედს. იასპერსთან ტრანსცენდენტში ეს შესვლა არ ხდება სიცოცხლის აღსასრულის შემდეგ, არამედ მიწიერი სიცოცხლის განმავლობაში. მაგრამ რადგან ტრანსცენდენტის აღმოჩენა შესაძლოა მხოლოდ კატასტროფის და არა ცოდნის გზით, ამიტომ ტრანსცენდენტი არა „ობიექტურად“, რეალურად, არამედ მხოლოდ „,სუბიექტურად“ არის მოცემული. ეს არის ლოგიკურად არანათელი ფილოსოფიური „ღვთისრწმენა“, პიროვნული „ღვთისშეგნება“.

აქედან უკვე გასაგებია, თუ როგორ დამოკიდებულებაშია იასპერსი ღვთის არსებობის რაციონალურ მტკიცებებთან. იგი თავდაპირველად, თუმცა, ქებას ასხამს ღვთის არსებობის მტკიცებებს: „ღვთის არსებობის მტკიცებები, ძველი ხანიდან მოყოლებული, მთლიანობაში დიდებულ დოკუმენტს წარმოადგენს“. მაგრამ შემდეგ ეს მტკიცებები, მათი მეცნიერული ღირებულების მხრივ, ერთი მეორეზე მიყოლებით გაუფასურებულია. იასპერსი ჯერ აცხადებს: „თუკი ღვთის არსებობის მტკიცებები აღიქმება, როგორც მეცნიერულად მაიძულებელი მტკიცებები მათემატიკის ან ემპირიული მეცნიერების აზრით, მაშინ ისინი არის ყალბი“. შემდგომ ამ მტკიცებებს, კანტზე დაყრდნობით და მის „დიდებულ უკუგდებაზე ღვთის არსებობის ყოველგვარი მტკიცებებისა“, საერთოდ ყოველგვარი მეცნიერული ხასიათი ერთმევათ. „ათასწლეულებში გამოგონილ და სახეცვლილებებით გამეორებულ ღვთის არსებობის მტკიცებებს სინამდვილეში სხვა აზრი აქვთ, ვიდრე მეცნიერულ მტკიცებებს. ისინი აზროვნების დარწმუნებას წარმოადგენენ ადამიანის ღვთისაკენ აღმაფრენის გამოცდილებაში. ისინი შესაძლებლობას იძლევიან აზრობრივად იმ გზების გავლისა, რომელთა მეშვეობითაც იმ ზღვართან მივდივართ, საიდანაც ნახტომში ღვთისცნობიერება ბუნებრივ დასწრებად იქცევა“. კანტთან ერთად იასპერსიც იმ შეხედულებისაა, რომ რაციონალური მტკიცებები სამყაროთი იფარგლება და ტრანსცენდენტისაკენ არ მივყავართ. „ყველა, ეგრეთწოდებული, ღვთის არსებობის მტკიცებები არა მხოლოდ არ ამტკიცებენ ღვთის არსებობას, არამედ ასევე აცდუნებენ რომ ღმერთი სამყაროსეულ რეალობად გადააქციონ“. იასპერსი ამტკიცებს: „ღმერთი არ წარმოადგენს ცოდნის საგანს, მისი აღმოჩენა იძულებით არ შეიძლება. იგი ასევე არ არის გრძნობადი გამოცდილების საგანი. იგი უხილველია, მისი დანახვა შეუძლებელია, იგი მხოლოდ უნდა იწამო“. ამიტომ, დაასკვნის იასპერსი, „დამტკიცებული ღმერთი არაა ღმერთი. მხოლოდ ვინც ღმერთიდან ამოდის, შეუძლია მისი ძიება. დარწმუნებულობა ღვთის ყოფიერებაში, თუნდაც, იყოს იგი ჯერ კიდევ ჩანასახში და მკრთალი, არის წინასწარი პირობა და არა შედეგი ფილოსოფოსობისა.“ იასპერსს ღვთის არსებობის რაციონალური მტკიცებები მაინც არ სურს სავსებით გაუფასურებულად მიიჩნიოს. ეს მტკიცებები, „როგორც აზრები, გადასაგდები ნამდვილად არ არის, თუმცა კი, მათ მტკიცებულების ხასიათი დაკარგეს“. იასპერსი ამ მტკიცებების „ახალ ფილოსოფიურ ათვისებას“ დაჟინებით მოითხოვს. თუკი ასევე ეს მტკიცებები, „ათასწლეულებიდან მოყოლებული, ტიპურ ფორმებში ჩამოყალიბებულნი, წარუმატებლობას განიცდიან“, მაშინ ისინი, მიუხედავად ამისა, არ წარმოადგენენ მხოლოდ ცდომილებებს, რამდენადაც მათში მკაფიო ხდება ყოფიერების ექსისტენციალური დარწმუნებულობა. „შემცდენელად“ ხდებიან მტკიცებები, თუკი ისინი გვევლინებიან, როგორც ცოდნის შედეგი, ნაცვლად ექსისტენციალური დარწმუნებულობისა. ასეთ შემცდენელად გახდომის გარეშე ისინი „თავიანთ რაციონალურ ობიექტურობაში მაინც წარმოადგენენ ყოფიერების განმარტების, თითქოს, უკანასკნელ სუსტ მცდელობას“. ექსისტენციალური განხორციელების ამ გამოძახილში ისინი თავად წარმოადგენენ „შიფრს“, ე. ი. გასაგებ ნიშანს, სადაც ტრანსცენდენტი ისმინება როგორც რაციონალური გამონათქვამი, მტკიცება, იასპერსის მიხედვით, ღებულობს შემდეგ ფორმას: „ის, რაც ექსისტენციალურ ცნობიერებაში სახეზეა, როგორც ყოფიერება, ნამდვილად უნდა იყოს, წინააღმდეგ შემთხვევაში თავად ეს ცნობიერება არ იქნებოდა“. ეს ნიშნავს: „რომ არ ყოფილიყო ამ ექსისტენციალური ყოფიერების აზროვნება თავისი შინაარსის სინამდვილესთან – ტრანსცენდენტთან – დაკავშირებული, მაშინ არ იქნებოდა აგრეთვე თვით ის, როგორც მოაზროვნეყოფიერება. მაგრამ ის არის, მაშასადამე, არის აგრეთვე ტრანსცენდენტიც.“ ამ ტრანსცენდენტს გულისხმობდნენ ყოველთვის ადამიანები და მას სახელიც მიანიჭეს. ერთ-ერთი სახელია – ღმერთი. მასში გამოხატულებას პოულობს ის, რომ თვითყოფიერებას ტრანსცენდენტი შეეხო. ეს უპირატესად წარმოადგენს სახელს, რომლითაც რელიგიური ადამიანი ყველა ტრანსცენდენტთა ტრანსცენდენტს მოიხსენიებს. მაგრამ ეს არის მხოლოდ სახელი ზეპიროვნული განუსაზღვრელისა და ვერგანმსაზღვრელი ტრანსცენდენტისა. იგი არასდროს ჩნდება - აზრს ღვთის გამოცხადების შესახებ იასპერსი კატეგორიულად უარყოფს. მხოლოდ ტრანსცენდენტის შიფრებია გასაგები. სამყაროს ყოფიერება მორწმუნე ექსისტენცისგან (არსებულისგან), შეიძლება იქნეს წაკითხული, როგორც ტრანსცენდენტის შიფრი. ყველაფერი შეიძლება, მორწმუნე ექსისტენცისათვის შიფრი გახდეს, როგორც ნიშანი, რომელიც ექსისტენცს ტრანსცენდენტზე მიუთითებს. სამყაროს ყოფიერება არ წარმოადგენს ღვთის ანარეკლს, მაგრამ იგი არის გარკვეული სახის შუამავალი ადამიანსა და ღმერთს შორის, ფერმენტი, რომელიც არსებობას ხელს უწყობს აღმაფრენაში ტრანსცენდენტისაკენ. სხვა სიტყვებით: ყველაფერი, რაც ადამიანს შეემთხვევა ან რასაც იგი იგონებს, შესაძლოა, ბიძგის მიმცემი გახდეს ღვთის გამოცდილებისათვის. მაგრამ ტრანსცენდენტი არის ყველა რეალურ და მოაზრებად შიფრთა წინაშე ტრანსცენდენტი. არსებობის ტრანსცენდენტი არის შიფრთა მიღმა. ნიკოლოზ კუზანელის თხზულებასთან („De visione Dei“) კავშირში იასპერსი საუბრობს კედელზე, რომელიც გარს არტყია ტრანსცენდენტის სფეროს. ფორმალური ტრანსცენდენტირება წარუმატებლობას განიცდის კედელთან. მაგრამ კედლის აქეთა მხარეს გონება აღმოაჩენს რაღაცას, რომელიც ექსისტენცს საბაბს აძლევს, კედლის მიღმა რომ ამაღლდეს. ყველაფერი „კედლის წინ“ შესაძლოა, საბაბის მიმცემი გახდეს ექსისტენციალური აღმაფრენისათვის. სამყაროს ყოფიერების, როგორც შიფრის კითხვისას, ხდება გაგება შიფრის მიღმურისა. მაგრამ კედლის წინ ტრანსცენდენტი არის მხოლოდ შიფრი. შიფრი მორწმუნე ექსისტენცს ტრანსცენდენტს მიუახლოვებს, თუმცა, არა როგორც ტრანსცენდენტს, არამედ შიფრს – შიფრთა მიღმურს. რადგანაც წარუმატებლობას განიცდის ტრანსცენდენტის დაშიფრული წერილის კითხვა, ტრანსცენდენტის ყოვლის გადამწყვეტი შიფრი აქაც კატასტროფის განცდაა.