სიტყვა კარმა წარმოქმნილია სანსკრიტული სიტყვიდან კრი – კეთება: ყოველი მოქმედება არის კარმა, ტექნიკურად ეს სიტყვა ასევე ნიშნავს მოქმედებათა შედეგებს. მეტაფიზიკურ მოსაზრებებთან დაკავშირებით ის ნიშნავს ასევე იმ შედეგებს, რომელთა მიზეზებიც ჩვენი წარსული მოქმედებები იყო. მაგრამ კარმა-იოგაში სიტყვა კარმასთან საქმე გვაქვს მუშაობის მნიშვნელობით. კაცობრიობის მიზანი ცოდნაა, ანუ ეს ერთადერთი იდეალია, რომელიც აღმოსავლეთის ფილოსოფიამ დაგვიდო წინ. ადამიანის მიზანია არა სიტკბოება, არამედ ცოდნა. მსოფლიოში ყველა უბედურების მიზეზი იმაში მდგომარეობს, რომ ადამიანები თავიანთი უგუნურებით სიტკბოებას თვლიან იდეალად, რომლისკენაც სწრაფვაა საჭირო. მაგრამ რაღაც დროის შემდეგ ადამიანი ასკვნის, რომ ის, რისკენაც მიდის, არის არა ბედნიერება, არამედ ცოდნა და რომ როგორც სიამოვნება, ასევე მწუხარება, ერთნაირად უდიდესი მასწავლებლებია. ადამიანი ხვდება, რომ ბოროტებისგან იმდენივეს სწავლობს, რამდენსაც სიკეთისგან. სიამოვნება და მწუხარება, როდესაც მისი სულის წინ გადის, მასზე სხვადასხვა სურათს ტოვებს, და ამ შეერთებული შთაბეჭდილებების შედეგს წარმოადგენს ის, რასაც ადამიანის „ხასიათი“ ეწოდება. თუ ადამიანის ხასიათს განვიხილავთ, დავინახავთ, რომ ის სინამდვილეში წარმოადგენს მხოლოდ მიდრეკილებათა შენაერთს, მისი გონების მიმართულების შედეგს და რომ უბედურება და სიხარული ტოლფასიან ფაქტორებს წარმოადგენს ხასიათის ჩამოყალიბებაში. ბოროტება და სიკეთე სხვადასხვა ზომით აყალიბებს ხასიათს, და ბევრ შემთხვევაში უბედურება უკეთესი მასწავლებელია, ვიდრე ბედნიერება. როდესაც შევისწავლით დიდ ხასიათებს, რომლებიც მსოფლიოში გამოჩნდნენ, აღვნიშნავთ, რომ უმრავლეს შემთხვევაში უბედურება სიხარულზე მეტს ასწავლიდა, სიღარიბე ასწავლიდა უკეთესად, ვიდრე სიმდიდრე, და დარტყმები უკეთესად აღაგზნებდა შინაგან ცეცხლს, ვიდრე ქება.  

ამ ფაქტის ცოდნა ადამიანის ჭეშმარიტ მიზნებზე ადამიანის თვით ბუნებაშია ჩადებული, და საერთოდ არავითარი ცოდნა არ მოდის გარედან, მთელი ცოდნა შიგნით იმყოფება. იმის ნაცვლად რომ ვამბობდეთ, ადამიანი რამეს „იგებს“, მკაცრად ფსიქოლოგიურად თუ გამოვხატავთ, უნდა გვეთქვა, რომ ის „აღებს“ ან „გამოააშკარავებს“ ამას. იმას, რასაც ადამიანი „შეისწავლის“, სინამდვილეში „აღებს“, საფარველს ხსნის საკუთარი სულიდან, რომელიც ძირითადი ცოდნის ბუდობს¹ შეიცავს. ჩვენ ვამბობთ, რომ ნიუტონმა მიზიდულობის კანონი აღმოაჩინა. განა ეს კანონი სადღაც კუთხეში იჯდა და ნიუტონს ელოდებოდა? ამ კანონის ცოდნა ნიუტონის გონებაში იყო; დადგა დრო, და მან ის იპოვა. მთელი ცოდნა, რომელიც ოდესმე მსოფლიოს მიუღია, გონებიდან მოდიოდა; სამყაროს უსასრულო ბიბლიოთეკა ჩვენს საკუთარ გონებაში იმყოფება. გარე სამყარო მხოლოდ ბიძგს, აღგზნებას იძლევა, რომელიც საკუთარი გონების შესწავლას გაიძულებთ; თქვენი სწავლების საგანი ყოველთვის თქვენი საკუთარი გონება იქნება. ვაშლის ჩამოვარდნამ ნიუტონის აზრს მისცა ბიძგი, და მან საკუთარი გონების შესწავლა დაიწყო. მან გონებაში აზრის ყველა წინა რგოლი გადააწყო და მათ შორის ახალი რგოლი გახსნა, რომელსაც ჩვენ მიზიდულობის კანონს ვუწოდებთ. ეს კანონი არ იმყოფებოდა ვაშლში ან დედამიწის ცენტრში. ამრიგად, ყოველი ცოდნა, როგორც დროებითი, ასევე სულიერი, ადამიანის გონებაშია მოთავსებული. ბევრ შემთხვევაში იგი არ არის გახსნილი და დახურული რჩება, მაგრამ როცა საფარველი ნელ-ნელა ჩამოეხსნება, ვამბობთ, რომ „ვსწავლობთ“, და წარმატებები ცოდნაში ამ გახსნის პროცესის სისწრაფით იზომება. ადამიანი, ვისგანაც ეს საფარველი ჩამოიხსნება, უფრო მეტად მცოდნეა; ადამიანი, ვისაც ეს საფარველი სქელ ფენად ადევს, უცოდინარია, და ადამიანი, ვისგანაც ეს საფარველი მთლიანად არის ჩამოხსნილი, ყოვლისმცოდნეა. ყოფილან ყოვლისმცოდნე ადამიანები და კიდევ იქნებიან; დროის მომავალ ციკლებში ალბათ მათი დიდი სიმრავლე იქნება. ცოდნა დაფარულია გონებაში, როგორც ცეცხლი კაჟში; გარეშე შთაბეჭდილებებია სწორედ დარტყმები, რომლებიც დაკვესებას ახდენს. იგივე შეეხება ჩვენს გრძნობებს და მოქმედებებს, ჩვენს ცრემლებს და ღიმილს, სიხარულს და მწუხარებას, ტირილს და სიცილს, ჩვენს წყევლებს და კურთხევებს, ქებას და კიცხვას – თუ ჩვენივე თავს მიუკერძოებლად შევისწავლით, აღმოჩნდება, რომ ეს ყველაფერი ჩვენივე თავისგან შესაბამისი დარტყმებით გამოიკვეთა. შედეგად მიიღება ის, რასაც ჩვენ წარმოვადგენთ. ყველა ამ დარტყმას, ერთად აღებულს, ეწოდება კარმა – შრომა, მოქმედება. ყოველი გონებრივი და ფიზიკური დარტყმა, რომელიც სულზე ხდება, და რომლითაც, ასე ვთქვათ, სულისგან ცეცხლის მიღება ხდება და მისი ძალა და მნიშვნელობა ჩნდება, არის კარმა ამ სიტყვის ყველაზე უფრო ფართო გაგებით. ჩვენ ყოველთვის ვქმნით კარმას. მე თქვენ გელაპარაკებით – ეს კარმაა; თქვენ ისმენთ – ეს კარმაა, ვსუნთქავთ – კარმაა, ვსეირნობთ – კარმაა. რასაც ვაკეთებთ, გონებრივად თუ ფიზიკურად, არის კარმა, და ის ჩვენზე კვალს ტოვებს. 

ზოგიერთ რამეს, ადამიანი რომ აკეთებს, მნიშვნელობა აქვს მხოლოდ ჯამში. დიდი საქმე, არსებითად ათასობით პატარისგან შედგება. როცა ზღვის ნაპირას ვდგავართ და ტალღების ცემას ვუსმენთ, ვფიქრობთ: რა დიდი ხმაურია, თუმცა, ვიცით, რომ ყოველი ტალღა სინამდვილეში მილიონობით მცირე ტალღისგან შედგება, და ყოველი მათგანი ხმაურს ქმნის, მაგრამ ჩვენ მას ვერ ვამჩნევთ; როცა ეს პატარა ხმაურები ერთ დიდ ხმაურში ერთიანდება, მხოლოდ მაშინ გვესმის ისინი. ამის მსგავსად, გულის ყოველი ცემა არის ჩვენ მიერ შესრულებული მოქმედება: მოქმედების ზოგიერთ სახეს ვგრძნობთ, და ისინი ჩვენთვის მხოლოდ მაშინ ხდება საგრძნობი, როცა მრავალი მცირე მოქმედება ერთიანდება. თუ ადამიანის ხასიათზე ნამდვილად გინდათ მსჯელობა, ნუ უყურებთ მის დიდ საქმეებს. ყოველ სულელს შეუძლია ცხოვრებაში ერთხელ გმირი გახდეს. იმას დააკვირდით, ადამიანი ჩვეულებრივ საქმეებს როგორ ასრულებს, სწორედ ეს მოგცემთ მითითებას მისი ჭეშმარიტი ხასიათის მიმართ. განსაკუთრებულ შემთხვევებს აჰყავს ყველაზე უფრო დაბალი ადამიანური არსებაც რაღაც სიმაღლემდე, მაგრამ მხოლოდ ის ადამიანია ნამდვილად დიდი, ვისი ხასიათიც ცხოვრების ყველა გარემოებაში დიდი და უცვლელია.   

კარმა ხასიათზე გავლენის მხრივ წარმოადგენს ერთ-ერთ უმძლავრეს ძალას, რომელთანაც ადამიანს უხდება საქმის დაჭერა. ადამიანი წარმოადგენს, ასე ვთქვათ, ცენტრს, რომელიც სამყაროს ყველა ძალას იზიდავს; ამ ცენტრში იგი ყველა ამ ძალას შეადნობს და ერთ დიდ ნაკადად გზავნის წინ. ასეთი ცენტრია სწორედ ჭეშმარიტი ადამიანი, ყოვლისშემძლე, ყოვლისმცოდნე, და ის მთელ სამყაროს მოიზიდავს; სიკეთე და ბოროტება, უბედურება და სიხარული – ყველაფერი მისკენ ისწრაფის და მიეზიდება; მათგან ის მიდრეკილებათა მძლავრ ნაკადს აყალიბებს, რომელსაც ხასიათი ჰქვია, და თავისი თავიდან ამოაგდებს; მას იმის ძალა აქვს, რომ ყველაფერი შეიწოვოს, ასევე თავისი თავიდან ყველაფერი ამოისროლოს. 

ყველა მოქმედება, რომელსაც სამყაროში ვხედავთ, ყველა მოძრაობა ადამიანთა საზოგადოებაში, მოღვაწეობის ყველა სახე ჩვენ გარშემო, არის უბრალოდ აზრის შედეგი, ადამიანის ნების გამოვლენა. მანქანები, იარაღი, ქალაქები, ხომალდები, ჯავშნოსნები – ეს ყველაფერი უბრალოდ ადამიანის ნების გამოვლენაა. ამ ნებას თავისი წყარო აქვს ხასიათში, ხასიათი კი კარმით იქმნება. როგორიცაა კარმა, ისეთივეა ნების გამოვლენა. დიდი ნების ადამიანები ყოველთვის იყვნენ არაჩვეულებრივი მუშაკები – ბუმბერაზი სულები, რომლებსაც იმდენად ძლიერი ნება ჰქონდათ, რომ მას, ამ ნებას, სამყაროების გადაყირავება შეეძლო, – ნება, რომელიც მრავალი საუკუნის განმავლობაში შეუპოვარი შრომით იქნა შეძენილი. გიგანტური ნება, როგორიც ჰქონდა ბუდას ან იესოს, არ შეიძლება ერთ ცხოვრებაში ყოფილიყო შეძენილი, იმიტომ რომ ჩვენ ვიცით ვინ იყვნენ მათი მამები. მათ მამებს, რამდენადაც ჩვენთვის ცნობილია, ერთი სიტყვაც კი არ წარმოუთქვამთ კაცობრიობის სასიკეთოდ. მილიონობით იოსების მსგავსი ხურო² ცხოვრობდა და მოკვდა. დღესაც მილიონობით ხურო ცხოვრობს. მსოფლიოში ბუდას მამის მსგავსად მრავალი მილიონი პატარა მეფე ცხოვრობდა. მთელი საკითხი რომ თვისებების მხოლოდ მემკვიდრეობით გადაცემაში ყოფილიყო, მაშინ როგორ უნდა ავხსნათ, რომ ამ უმნიშვნელო მეფეს, რომელსაც შესაძლოა საკუთარი მსახურებიც კი არ ემორჩილებოდნენ, ჰყავდა ვაჟი, რომელსაც ნახევარი მსოფლიო თაყვანს სცემს? როგორ უნდა ავხსნათ უფსკრული, რომელიც ხუროს ყოფდა თავის ვაჟისგან, რომელსაც მილიონობით ადამიანი თაყვანს სცემს როგორც ღმერთს? ეს გამოცანა მარტო მემკვიდრეობის თეორიით ვერ ამოიხსნება. გიგანტური ნება, რომელიც ბუდამ და იესომ ისროლეს სამყაროში, საიდან გაჩნდა? საიდან გაჩნდა ძალის ეს თავმოყრა? ის საუკუნეებით უნდა არსებულიყო, უფრო და უფრო გაზრდილიყო, სანამ ეს თავმოყრა ადამიანებზე არ გადმოიღვრებოდა ბუდას და იესოს მეშვეობით, და დღემდე უნდა ედინა მას. 

ეს ყველაფერი განპირობებულია კარმით, შრომით, მუშაობით. ვერავინ ვერაფერს მიიღებს, თუ მას არ დაუმსახურებია. ასეთია მარადიული კანონი. ზოგჯერ გვაქვს მიდრეკილება ვფიქრობდეთ, რომ ეს ასე არა არის, მაგრამ ბოლოს და ბოლოს ამის ურყეობაში ვრწმუნდებით. ადამიანი სიმდიდრის მოსახვეჭად შეიძლება მთელი ცხოვრება იბრძოდეს. ის შეიძლება ათასობით ადამიანს ატყუებდეს, მაგრამ, საბოლოოდ, რწმუნდება, რომ სიმდიდრე არ დაუმსახურებია, და ცხოვრება მისთვის მძიმე ხდება. შეგვიძლია ფიზიკური სიამოვნებისთვის ნივთებს ვაგროვებდეთ, მაგრამ მხოლოდ ის გვეკუთვნის ნამდვილად, რაც დავიმსახურეთ. სულელმა შეიძლება მსოფლიოში არსებული ყველა წიგნი იყიდოს, და ეს წიგნები მის ბიბლიოთეკაში იქნება დაწყობილი, მაგრამ მას მხოლოდ იმის წაკითხვა შეეძლება, რაც დაიმსახურა, და ამ დამსახურებას კარმა იძლევა. ჩვენი კარმა განსაზღვრავს, რას ვიმსახურებთ, რისი შეთვისება შეგვიძლია. ჩვენ ვართ პასუხისმგებლები იმაზე, რომ ვართ, ჩვენ გვაქვს ძალა ჩვენი თავი ვაქციოთ იმად, როგორიც გვინდა რომ ვიყოთ. თუ ჩვენ, როგორიც ახლა ვართ, წარმოვადგენთ ჩვენი წინა მოქმედებების შედეგს, მაშინ აქედან შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ჩვენი მომავალი სახე ახლანდელი მოქმედებებით შეიძლება იქნას შექმნილი; შესაბამისად, უნდა ვიცოდეთ, ცხოვრების სხვადასხვა შემთხვევაში როგორ უნდა მოვიქცეთ. თქვენ იტყვით: „რატომ უნდა ვსწავლობდეთ მუშაობას? ყოველი ადამიანი ასრულებს სამყაროში ამა თუ იმ სამუშაოს“. მაგრამ ხომ არის ძალების ამაოდ ხარჯვაც. კარმა-იოგას მიმართ ბჰაგავადგიტა³  ამბობს, რომ ეს იოგა სამუშაოს მარჯვედ და სწორად შესრულებას ასწავლის: მარჯვე მუშაობით დიდი შედეგების მიღწევა შეიძლება. არ დაგავიწყდეთ, რომ ყოველგვარი შრომა არსებობს იმ ძალების გამოვლენისთვის, რომლებიც უკვე არსებობს გონებაში, სულის გამოღვიძებისთვის. ეს ძალები ყოველ ადამიანშია დაფარული, ისევე, როგორც ცოდნაა მასში დაფარული; შრომის სხვადასხვა სახე ჰგავს დარტყმებს, რომლებსაც ეს ძალები გარეთ გამოჰყავს, და ბუმბერაზებს აიძულებს, რომ გამოიღვიძონ. 

ადამიანი როცა მუშაობს, სხვადასხვა მოტივით ხელმძღვანელობს: მოტივის გარეშე მუშაობაც შეუძლებელია. ზოგიერთ ადამიანს დიდება სწყურია, და ის დიდებისთვის მუშაობს. ზოგს ფულის ქონა უნდა, და ის ფულისთვის მუშაობს. სხვას ძალაუფლება სწყურია, და ის ძალაუფლებისთვის მუშაობს. სხვებს ზეცაში მოხვედრა უნდათ: და ისინი შრომობენ, რომ ამას მიაღწიონ. სხვებს უნდათ, რომ სიცოცხლის შემდეგ სახელი დატოვონ, როგორც, მაგალითად, ჩინეთში, სადაც ადამიანი მხოლოდ სიკვდილის შემდეგ იღებს ტიტულს, რაც, ალბათ, სწორია. თუ ვინმე ჩინეთში ძალიან კარგ რამეს ჩაიდენს, მაშინ ტიტული მის განსვენებულ მამას ან პაპას ეძლევა. ზოგი ამისთვის შრომობს. მაჰმადის⁴ ზოგიერთი მიმდევარი მთელი ცხოვრება იმისთვის მუშაობს, რომ თავისთვის აკლდამა მოიწყოს. სხვა სექტებში, როგორც კი ბავშვი იბადება, მისთვის უკვე საფლავი მზადდება, ამ სექტის წევრებისთვის ეს ყველაზე უფრო მნიშვნელოვანი საქმეა ცხოვრებაში, და რაც უფრო ლამაზია აკლდამა, მით უფრო მდიდრად ითვლება ადამიანი. სხვები შრომის დროს მონანიებას იღებენ მხედველობაში: ისინი ყოველ შესაძლო ცუდ ქცევას ასრულებენ, ამის შემდეგ ტაძარს აგებენ ან მღვდლებს ფულს აძლევენ, რომ ცოდვა გამოისყიდონ და ზეცაში მოხვედრის უფლება მიიღონ. ისინი ფიქრობენ, რომ ასეთნაირი გულუხვობა განწმენდს მათ და დასჯას თავიდან აიცილებენ, მიუხედავად თავიანთი ცოდვილობისა. ასეთია შრომის მიმართ განსხვავებული განზრახვები. 

მაგრამ, საჭიროა მუშაობა მუშაობის გულისთვის. ყოველ ქვეყანაში არიან ადამიანები, რომლებიც კაცობრიობის საუკეთესო ნაწილს წარმოადგენენ და მუშაობენ მუშაობის გულისთვის, მათ არ სურთ თავისთვის არც სახელი, არც დიდება, არც ზეციური ნეტარებაც. ისინი მუშაობენ მხოლოდ სარგებლობის გულისთვის, რომელიც მათ შრომას მოაქვს. სხვანი კეთილისმყოფელნი არიან საწყლების მიმართ და კაცობრიობას ემსახურებიან კიდევ უფრო მაღალი განზრახვებით, იმიტომ რომ მათ სწამთ სიკეთის და უყვართ სიკეთე. ცნობადობის და დიდების წყურვილი იშვიათად იძლევა დაუყოვნებელ შედეგებს: ერთიც და მეორეც ჩვეულებრივად ხანდაზმულობაში მოდის, როცა ცხოვრებასთან ანგარიშსწორებას მოვრჩით. ხოლო თუ ადამიანი უანგაროდ მუშაობს, განა ის არაფერს იძენს? არა, იგი იძენს იმ უმაღლესს, რაც კი არსებობს. უანგარობა ხელსაყრელია. მაგრამ მისი განხორციელებისთვის ადამიანებს მოთმინება არ ჰყოფნით. სიყვარული, სიმართლე და უანგარობა წარმოადგენს არა მარტო სიტყვის ზნეობრივ წერით დედანს და რიტორიკულ მორთულობას; ისინი უმაღლეს იდეალს შეადგენენ, თავის თავში ძალის მძლავრ გამოვლენას შეიცავენ. უპირველეს ყოვლისა, ადამიანი, რომელსაც უნარი აქვს იმუშაოს ხუთი დღე ან ხუთი წუთიც კი ყოველგვარი ანგარებითი მიზნის გარეშე, არ იფიქროს მომავალზე, ზეცაზე, დასჯაზე ან ამგვარ ნებისმიერ რამეზე, ამ მუშაობის წყალობით იმის შესაძლებლობას იღებს, რომ მძლავრ ზნეობრივ ბუმბერაზად გაიზარდოს. ამის გაკეთება ძნელია, მაგრამ გულის სიღრმეში გვესმის მსგავსი მუშაობის მთელი მნიშვნელობა და სარგებლობა, რომელსაც ის იძლევა. უზარმაზარი თავდაჭერილობა, რასაც უანგარო მუშაობა მოითხოვს, უფრო მეტი ძალის გამოვლენაა, ვიდრე ყოველგვარი სხვა. ოთხი ცხენით შეკაზმული ეკიპაჟი შეიძლება შეუკავებლად მოჰქროდეს მთიდან, მაგრამ მეეტლეს ცხენების შეკავება შეუძლია. და რაში მდგომარეობს ძალის უფრო მეტად გამოვლენა – ცხენების შეკავებაში თუ მათთვის ნების მიცემაში? ჭურვი სივრცეში მიჰქრის და ძირს ვარდება. სხვა ჭურვი გზად კედელს ეჯახება, და ეს ძლიერ სითბოს წარმოშობს. გარეთკენ მსწრაფი ყოველგვარი ძალა, რომელიც ანგარებით გულის წადილს მიჰყვება, მაშინვე იწურება; იგი არ გამოიწვევს ძალის თქვენთან დაბრუნებას; ხოლო თუ თავშეკავებულია, შედეგად ის ძალის განვითარებას მოგვცემს. ეს თავშეკავებულობა გამოჭედს ძლიერ ნებას, მძლავრ ხასიათს, რომელიც თავის დროზე ქრისტეს ან ბუდას მისცემს. უგუნურებმა არ იციან ეს საიდუმლოება, და მაინც ისინი კაცობრიობის ბატონობისკენ ისწრაფიან. თუმცა უგუნურსაც კი შეუძლია შეიძინოს მბრძანებლობა მთელ მსოფლიოზე, თუკი მას უნარი აქვს იშრომოს და ელოდოს. დაე, რამდენიმე წელიწადს დაელოდოს და ძალაუფლების უგუნური წყურვილისაგან გათავისუფლდეს: და, როცა ეს აზრი მისი გონებიდან მთლიანად გაქრება, იგი ძალა გახდება მსოფლიოში. უმრავლესობა ჩვენგანისა რამდენიმე წლით წინ ვერ იყურება, იმის მსგავსად, მრავალ ცხოველს რომ არ შეუძლია რამდენიმე ნაბიჯით წინ დანახვა. ჩვენი სამყარო ვიწრო წრეა. არ გვაქვს მოთმინება, რომ ამ წრის ზღვრებს იქით შევიხედოთ და, ამგვარად, უზნეო და სულელები ვხდებით. ეს არის სისუსტე, ჩვენი უძლურობა.

თუმცა არ უნდა გვძაგდეს მუშაობის დაბალი სახეები. დაე, ადამიანმა, რომელიც თავის წინ უკეთესს ვერ ხედავს, იმუშაოს ეგოისტური მიზნით, ცნობადობის და დიდების მოპოვებისთვის, მაგრამ ყოველთვის უნდა ცდილობდეს, რომ სულ უფრო და უფრო მაღალ მიზნებს უახლოვდებოდეს და იგებდეს, რაშია ეს მიზნები. „ჩვენ მუშაობის უფლება გვაქვს, მაგრამ მუშაობის შედეგების უფლება არ გვაქვს“.⁵ მიატოვეთ შედეგები. რატომ უნდა იფიქროთ შედეგებზე? თუ ადამიანს ეხმარებით, ნუ ფიქრობთ თქვენდამი მის დამოკიდებულებაზე. თუ გინდათ დიდი ან კარგი საქმე გააკეთოთ, ნუ ფიქრობთ მის შედეგებზე თქვენივე თავისთვის.  

მუშაობის ამ იდეალთან დაკავშირებით ჩნდება ერთი ძნელი კითხვა. ინტენსიური მოღვაწეობა აუცილებელია. ჩვენ მუდამ უნდა ვმუშაობდეთ. ერთი წუთითაც არ შეგვიძლია ცხოვრება შრომის გარეშე. მაშ რა ვუყოთ დასვენებას? ჩვენ წინაშეა ცხოვრებისეული ბრძოლის ერთი მხარე – მუშაობა, რომელიც თავის მორევში გვიტაცებს. მაგრამ აქვე დგას მეორეც – ჩუმი, უცნობელი თავგანწირულობა: გარშემო ყველაფერი მშვიდია, არ არის ხმაური და გარე მოღვაწეობა – მხოლოდ ბუნებაა ცხოველებით, ყვავილებით, მთებით. მაგრამ არც ერთი, არც მეორე სურათი არ არის სრულყოფილი. განმარტოებას მიჩვეული ადამიანი ცხოვრების მორევის მიერ იქნება მოსპობილი, როცა მასთან შემხებლობაში აღმოჩნდება, იმის მსგავსად, ღრმა წყლებში მცხოვრები თევზი როგორ იღუპება, როცა წყლის იმ წნევას კარგავს, რომლის დროსაც მისი სხეული შეიქმნა. სხვა მხრივ, შეუძლია თუ არა ხმაურს და გაწამაწიას მიჩვეულ ადამიანს წყნარ ადგილას თავს კარგად გრძნობდეს? იგი იტანჯება და შეიძლება გონებას დაემშვიდობოს. ის ადამიანია იდეალური, რომელიც უდიდეს სიჩუმეში და განმარტოებაში პოულობს ყველაზე უფრო დაძაბულ მოღვაწეობას და დაძაბულ მოღვაწეობაში პოულობს სიჩუმეს და უდაბნოს განმარტოებას. იგი თავშეკავებულობის საიდუმლოს დაეუფლა: მას თავის თავზე ძალაუფლება აქვს. ის დიდი ქალაქის ხმაურიან ქუჩებში დადის, მაგრამ მისი გონება მშვიდია, თითქოს ის გამოქვაბულში იმყოფებოდეს, რომელსაც ვერც ერთი ხმა ვერ სწვდება, და მისი გონება ყოველთვის დაძაბულად მუშაობს. ასეთია კარმა-იოგას იდეალი, და როდესაც მას მიაღწევთ, ნამდვილად დაეუფლებით შრომის საიდუმლოებას. 

მაგრამ, საჭიროა თავიდან დავიწყოთ: უნდა შევუდგეთ მუშაობას, რომელიც ჩვენ გვხვდა წილად, და თანდათან დღითი დღე სულ უფრო უანგარო ვხდებოდეთ. მუშაობის დროს ის მოტივები უნდა გავაანალიზოთ, რომლებიც შრომისთვის აღგვძრავს, და პირველ წლებში თითქმის უცვლელად დავრწმუნდებით იმაში, რომ ჩვენი განზრახვები ეგოისტურია; მაგრამ დაჟინებულობა თანდათან გააზავებს ამ ეგოიზმს, სანამ, ბოლოს და ბოლოს, არ დადგება დრო, როცა ჭეშმარიტად უანგაროდ მუშაობის უნარი გვექნება. ჩვენ ყველას შეგვიძლია გვქონდეს იმის იმედი, რომ დადგება დრო, როცა ცხოვრებისეულ გზებზე სვლის დროს სრულიად უანგარონი გავხდებით; და იმ წუთში, როცა ამას მივაღწევთ, ჩვენი ძალები მოკრებილი იქნება, და ჩვენთვის დამახასიათებელი ცოდნა გამომჟღავნდება. 

შენიშვნები და განმარტებები:

1. ბუდობი – ადგილი, სადაც ესა თუ ის სასარგებლო ნამარხი (ქვანახშირი, ნავთობი, რკინის მადანი და მისთ.) მოიპოვება, საბადო.
2. ხურო – დურგალი, სახლის მაშენებელი, ოსტატი, ხელოსანი, ხუროთმოძღვარი.
3. ბჰაგავადგიტა (სანსკრ. „ღვთის ნამღერი“, ასევე ცნობილია როგორც გიტა) – ინდუიზმის მთავარი ლიტერატურული ძეგლი, ძველინდური ეპოსის მაჰაბჰარატას მეექვსე თავი.
4. მაჰმადი, მუჰამადი – ისლამის დამაარსებელი, რელიგიური მქადაგებელი და პოლიტიკური მოღვაწე. მუსლიმანური ტრადიციის და ყურანის მიხედვით, ალაჰის უკანასკნელი მოციქული, წინასწარმეტყველი.
5. ბჰაგავადგიტას თხრობა, II, 47. აქ და შემდგომში უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ინდურ ტრადიციაში „კარმის“ მნიშვნელობა უფრო ფართოა, ვიდრე მხოლოდ „შრომა“.