სვამი ვივეკანანდა – XIX საუკუნის ინდოელი ფილოსოფოსი და სულიერი მოძღვარი. იგი თანამედროვე ინდოეთის ერთ-ერთი უდიდესი მოაზროვნეა. მოღვაწეობდა მეცხრამეტე საუკუნის ბოლოს. ინდოეთის თვალსაჩინო ფიგურა და ცნობილი მოღვაწე.
ამონარიდი გახლავთ ერთ-ერთი თავი სვამი ვივეკანანდას წიგნიდან – „შთაგონებული საუბრები“.
1895 წ. 19-23 ივნისი.
ოთხშაბათი, 19 ივნისი.
(ამ დღეს დაიწყო რეგულარული მეცადინეობები, რომლებსაც სვამი ვივეკანანდა თავისი მოსწავლეებისთვის ატარებდა ათასი კუნძულის პარკში. ჩვენ ჯერ არ ვიყავით ბოლომდე შეკრებილი, მაგრამ ოსტატის გული მუდამ მუშაობაში იყო, ასე რომ მაშინვე დაიწყო მასთან მყოფი სამი თუ ოთხი მოსწავლის სწავლება. პირველ დღეს ის ბიბლიით ხელში მოვიდა, გადაშალა იოანეს სახარება და თქვა, რომ რამდენადაც ჩვენ ყველა ქრისტიანი ვართ, ამიტომ უფრო სწორი იქნებოდა, რომ ქრისტიანული საღვთო წერილებით დაგვეწყო).
„დასაწყისში იყო სიტყვა და სიტყვა იყო ღმერთთან, და სიტყვა იყო ღმერთი“. ინდოელები ამას უწოდებენ მაიას, ღმერთის გამჟღავნებას, იმიტომ რომ ეს ღმერთის ძალას წარმოადგენს. აბსოლუტი სამყაროში აირეკლება. ჩვენ ამ ანარეკლს ვხედავთ და ბუნებას ვუწოდებთ. მაგრამ სიტყვას ორგვარი მნიშვნელობა აქვს: ყველასთვის გასაგები აზრით იგი ნიშნავს ბუნებას, ხოლო დიადი ღვთაებრივი განსხეულებების მხრივ – კრიშნას, ბუდას, ქრისტეს და რამაკრიშნას, როგორც აბსოლუტის გამჟღავნებას. ქრისტე, აბსოლუტის სპეციალური გამჟღავნება, გაცნობიერებადი და შეცნობადია. ჩვენ მიერ აბსოლუტის გაცნობიერება შეუძლებელია: არ შეგვიძლია შევიმეცნოთ მამა, მხოლოდ შვილის შემეცნება შეგვიძლია. აბსოლუტის მხოლოდ მზერა შეგვიძლია „ადამიანის ბუნების სანათის“ მეშვეობით – ქრისტეს მეშვეობით. იოანეს სახარების პირველ ხუთ სტროფში ქრისტიანობის მთელი არსია მოთავსებული: ყოველი სტროფი უღრმესი ფილოსოფიით არის შევსილი.
ის, რაც სრულყოფილია, არასდროს გახდება არასრულყოფილი. სიბნელის შუაგულში ის სიბნელით ვერ დალაქავდება. ღვთის წყალობა უკლებლივ ყველა არსებისთვის ეშვება, თუმცა ამ არსებათა წახდენილობით არ ბუნდოვნდება. მზე არ ბნელდება ჩვენი მხედველობის რამე ნაკლით, რის გამოც მზეზე ლაქებს ვხედავთ. ოცდამეცხრე სტროფში „...რომელიც მსოფლიოს ცოდვას თავის თავზე იღებს“, სრულყოფილების გზაა ჩვენთვის ნაჩვენები. ღმერთი ქრისტე გახდა, რომ ადამიანისთვის მისი ნამდვილი ბუნება ეჩვენებინა, რომ ჩვენც ღმერთი ვართ. ჩვენ წარმოვადგენთ კაცობრიობას, რომელიც ღვთაებრივს ეფარება; მაგრამ როგორც ღვთაებრივი ადამიანი, ქრისტე და ჩვენ ერთი ვართ.
ქრისტე სამების სახით ჩვენზე მაღლაა აყვანილი; ქრისტე არის როგორც გამაერთიანებელი – უბრალოდ მორალური ადამიანი; არც ერთ მათგანს არ შეუძლია დახმარება ჩვენთვის. ქრისტე წარმოადგენს ღმერთის განსხეულებას, რომელმაც არ დაივიწყა თავისი ღვთაებრიობა, აი ასეთ ქრისტეს შეუძლია დახმარება – მასში არ არის არასრულყოფილება. განსხეულებები ყოველთვის აცნობიერებენ თავიანთ ღვთაებრიობას, ჯერ კიდევ აკვანში ყოფნისას გრძნობენ მას. ისინი იმ მსახიობებს ჰგვანან, რომელთა როლიც დიდი ხნის წინ იქნა გათამაშებული, მაგრამ რომლებიც, შეასრულეს რა თავიანთი ვალდებულებები, ბრუნდებიან, რომ სხვა ადამიანებს სიხარული მოჰგვარონ. სამყაროში ვერაფერი შეეხება ან წაბილწავს ყველა ამ სულით დიადს; ჩვენი შეზღუდვები, ჩვენი გარეგნობა მხოლოდ მოკლე დროით ენიჭებათ მათ, რომ ამის წყალობით იმის შესაძლებლობა ჰქონდეთ, რომ გვასწავლონ და რჩევა-დარიგება მოგვცენ, მაგრამ სინამდვილეში არასდროს არიან რამეთი შეზღუდული და ყოველთვის სრული თავისუფლებით სარგებლობენ.
* * *
სიკეთე ჭეშმარიტებასთან ახლოსაა, მაგრამ ჯერ კიდევ არ არის ჭეშმარიტება. როდესაც ვისწავლით იმას, რომ ბოროტებამ წონასწორობიდან ვერ გამოგვიყვანოს, ჩვენ კიდევ სიკეთის გამოყენების სწავლება გვმართებს ისე, რომ მას ჩვენი გაბედნიერება შეეძლოს.
ჩვენთვის სიძნელეს წარმოადგენს ის, რომ ჩვენი ჭეშმარიტი „მე“ სიკეთისა და ბოროტების ზღვარს მიღმა იმყოფება: ღრმად უნდა შევისწავლოთ ეს ორი ერთმანეთის გამაწონასწორებელი საწყისი და იმ დასკვნამდე მივიდეთ, რომ ორივე ერთნაირად აუცილებელია.
ორობითობის იდეა უკვე ძველ პარსებს1 ჰქონდათ გავრცელებული. არსებითად, სიკეთე და ბოროტება ერთი და იგივეა2 და მხოლოდ ჩვენს ცნობიერებაში იდგამს ფესვს. თუ ჩვენი ცნობიერება გაწონასწორებულია, მაშინ ვერც სიკეთე, ვერც ბოროტება მასზე გავლენას ვერ მოახდენს. იყავით სრულიად თავისუფალნი, და მაშინ ვერაფერი შეგბოჭავთ, და თავისუფლებით და ნეტარებით დატკბებით.
ბოროტება რკინის ჯაჭვია, სიკეთე – ოქროსი; მაგრამ ერთიც და მეორეც ბორკილია. ამრიგად, იყავით თავისუფალნი; იცოდეთ, რომ თქვენ იმყოფებით გზის მიღმა, მიზნებს მიღმა. თავიდან ოქროს ჯაჭვს ჩასჭიდეთ ხელი, რომ რკინის ბორკილები აიხსნათ, ამის შემდეგ კი ორივე გადაყარეთ. ხიჭვი, ბოროტების ეკალი ჩვენშივეა, ჩვენს სხეულშია; ამრიგად, მოგლიჯეთ მეორე ეკალი იმავე ბუჩქზე და პირველი ამოაძრეთ, ამის შემდეგ კი ორივე გადააგდეთ და იყავით თავისუფალნი.
* * *
სამყაროსთან ურთიერთობის დროს ყოველთვის მიმცემი იყავით. მიეცით, რის მიცემაც კი შეგიძლიათ, და ნუ იფიქრებთ იმაზე, უკან როგორ დაიბრუნოთ. გაეცით სიყვარული, დახმარება, ალერსი, მოემსახურეთ, შეძლებისდაგვარად გაიღეთ მსხვერპლი, მაგრამ ამასთან ნუ ივაჭრებთ! პირობებს ნუ წაუყენებთ, და მაშინ არავისთვის ტვირთი არ იქნებით. როდესაც გასცემთ, ყოველთვის გაეცით თქვენი საკუთარი გულუხვობის საგანძურიდან ისე, როგორც ღმერთი თქვენ გაძლევთ.
მთელი მსოფლიო მხოლოდ მოვაჭრეთა თავყრილობაა: სინამდვილეში მხოლოდ უფალი იძლევა.
ღმერთი არის ჩაუწვდომელი, გამოუთქმელი „წმიდათაწმიდა“ სიყვარულისა, მისი შეცნობა შეგვიძლია, მის გამოხატვას კი ვერასოდეს შევძლებთ.
სანამ ყოველდღიურ ოხვრაში და არსებობისთვის ბრძოლაში ვართ ჩაფლული, სამყარო საზიზღრად გვეჩვენება. როცა ორი ახალგაზრდა ძაღლის თამაშს ვუყურებთ, როგორ კბენენ ისინი ერთმანეთს, ეს არ გვაღელვებს; ჩვენთვის ნათელია, რომ ძაღლები თამაშობენ, ეს კბენები დიდ ზიანს არ აყენებს მათ. ზუსტად ასევე ღმერთის თვალში ჩვენი ყველა ბრძოლა მხოლოდ და მხოლოდ თამაშია. მთელი ეს სამყარო თამაშისთვის არის შექმნილი, და ღმერთს ეს სიამოვნებს, ამ სამყაროში ღმერთს ვერაფერი მოჰგვრის მრისხანებას.
* * *
„დედაო! ჩემი ნავი ცხოვრების ზღვაში იძირება,
ილუზიის გრიგალი, მიბმულობის ქარიშხალი ყოველ წამს იზრდება,
ხუთმა მენიჩბემ (გრძნობებმა) გონი დაკარგა, მესაჭე (გონება) კი დასუსტდა.
მიმართულება, მდგრადობა დაკარგულია: ჩემი ნავი იძირება.
დედაო! გადამარჩინე!“
„დედაო! შენი სინათლის გარეშე არ ტოვებ არც წმინდანს, არც ცოდვილს;
შენი სინათლე ანათებს, ათბობს და აცოცხლებს როგორც წმინდანს, ასევე დამნაშავეს“.
დედა მუდამ და ყველგან მჟღავნდება. ის, რასაც მისი სინათლე ეფინება, ვერ წაბილწავს ან გააუმჯობესებს ამ სინათლეს. სინათლე ნიადაგ სუფთაა, მუდამ იგივეა.
ყოველი ქმნილების უკან დგას „დედა“, სუფთა, მოსიყვარულე, ერთგული.
„დედაო“, ყველა ცოცხალ ქმნილებაში გამჟღავნებულო, თაყვანს გცემთ!
რასაც არ უნდა ვაკეთებდეთ, ვწუხვართ თუ ვშიმშილობთ, გვიხარია თუ აღტაცებული ვართ, ის იგივეა.
„როცა ფუტკარი თაფლს ისრუტავს, უფალი მასთან ერთად ჭამს“.
ბრძენი, რომელმაც იცის, რომ უფალი ყველგან იმყოფება, ძაგებას და ქებას ერთნაირი გულგრილობით ხვდება და სხვების ქებას და ძაგებას თვითონ წყვეტს.
იცოდეთ, რომ ვერაფერი მოგაყენებთ ზიანს და ტკივილს.
განა თავისუფლები არა ხართ? განა თვითონ არა ხართ ატმანი? იგი თქვენი ცხოვრების სიცოცხლეა, თქვენი სმენის სმენაა, თქვენი თვალების თვალებია!
ჩვენ მხოლოდ ვმოგზაურობთ ამ სამყაროში იმ ადამიანის მსგავსად, რომელსაც პოლიცია მისდევს, და ამიტომ აღვიქვამთ მისი სილამაზის მხოლოდ უმნიშვნელო ნაწილს. მაგრამ სინამდვილეში შიშს ფესვები აქვს გადგმული ჩვენს იმ მიდრეკილებებში, რომ მატერიალურ სამყაროს ვიღებდეთ როგორც რაღაც რეალურს და რომ გვწამდეს ის. მაგრამ მატერია მთელ თავის არსებობას მხოლოდ მის უკან მდგარ გონებას უნდა უმადლოდეს. ის, რასაც ჩვენ ვხედავთ, ღმერთის გამჟღავნებაა, ღმერთისა, რომლითაც მთელი ეს ბუნებაა3 გამსჭვალული, შევსილი.
კვირა, 23 ივნისი.
იყავით მუდამ გულწრფელნი და გამბედავები; ამას რომ მიაღწევთ, თავდავიწყებული ერთგულებით გაუდექით ნებისმიერ გზას, და აუცილებლად მიაღწევთ მთლიანს. ხელი დაადეთ ჯაჭვის ერთ რგოლს, და თანდათან მთელი ჯაჭვი დაგემორჩილებათ. მორწყეთ მხოლოდ ფესვები, და მაშინ მთელი ხე შეიწოვს თქვენს წყალს. როდესაც უფალს მივაღწევთ, ჩვენ ყველაფერს მივაღწევთ.
სამყაროს ძირითადი ბოროტება ცალმხრივობაა. რაც უფრო მრავალრიცხოვანი და მრავალფეროვანია უნარები, რომელთა განვითარებასაც თქვენში შეძლებთ, მით უფრო მეტი სულის შთაგონების უნარი გექნებათ.
ყოველი სული იმის შესაძლებლობას გაძლევთ, რომ მისი დახმარებით სამყაროს უმზიროთ. ასე, შეგვიძლია ერთნაირი წარმატებით ვუყუროთ სამყაროს ბჰაქთის (ვინც მსახურებას მისცა თავი) თვალებით, ისევე როგორც ჯნიანის (ფილოსოფოსის) თვალებით.
განსაზღვრეთ, რისკენ უფრო მეტად ხართ მიდრეკილი და მასთან დარჩით.
„ნიშტა“ (მხოლოდ და მხოლოდ ერთი იდეალის ერთგულება) წარმოადგენს ერთადერთ გზას დამწყებისთვის, მაგრამ ერთგულების და გულწრფელობის არსებობის შემთხვევაში ეს თქვენ ყველაფრამდე მიგიყვანთ.
ეკლესიები, სწავლებები, წეს-ჩვეულებები – ეს ყველაფერი მხოლოდ ღობეა მცენარის დასაცავად, რომლის მოშლაც რაღაც დროის შემდეგ აუცილებელია, რომ მცენარეს ზრდის და ხედ ქცევის შესაძლებლობა მიეცეს. ზუსტად ასევე სხვადასხვა რელიგია, საღვთო წერილები, ვედები, დოგმატები ახალგაზრდა მცენარისთვის წარმოადგენს როგორც ქოთანს, მაგრამ დროთა განმავლობაში მცენარე ამ საზღვრებიდან უნდა გამოვიდეს. „ნიშტა“, ასე ვთქვათ, მცენარის დარგვაა ქოთანში, რადგან ის მებრძოლ სულს მის მიერ არჩეულ გზაზე მიმართავს, და გარეშე ცუდი გავლენებისგან იცავს მას.
* * *
უყურეთ ოკეანეს და არა ტალღას! ნუ შეამჩნევთ განსხვავებას ჭიანჭველასა და ანგელოზს შორის! ნებისმიერი ჭია ძმად ეკუთვნის ნაზარეთელს. ვის შეუძლია თქვას, რომ ერთ-ერთი მათგანი უფრო დიდია, მეორე კი უფრო პატარა? ყოველი არსება სწორედ იქ არის დიდი, სადაც ის ღმერთის მიერ არის დაყენებული.
შეიძლება თანაბარი უფლებით ვამტკიცოთ, რომ ჩვენ ახლა აქ ვართ, როგორც ის, რომ მზეზე ვართ ან ვარსკვლავებს შორის ვართ. უმაღლესი სულისთვის არ არსებობს სივრცე და დრო, ის ყველგან არის.
ღვთის მეხოტბე ყოველი პირი ჩემი პირია, ყოველი მხედვარე თვალი ჩემი თვალია. შეზღუდვები ჩვენთვის არ არსებობს; ხორცი კი არ არის ჩვენი სხეული, სამყაროა ჩვენი სხეული!
ჩვენ ჯადოქრები ვართ, ვქმნით ყველაფერს, რასაც კი ვისურვებთ, ჯადოსნური კვერთხის ერთი განძრევით. ჩვენ ვართ როგორც ობობა, რომელსაც იმის უნარი აქვს, რომ უხილავ ქსელში ნებისმიერი მიმართულებით გადაადგილდეს. ამჟამად ეს ობობა მხოლოდ იმ ადგილს აცნობიერებს, სადაც ის ამ მომენტში იმყოფება, მაგრამ შედეგად მთელ ქსელს აცნობიერებს. ასევე ჩვენც ახლა მხოლოდ იმ გარემოებას ვაცნობიერებთ, სადაც ჩვენი სხეული იმყოფება, ხოლო როდესაც კოსმოსურ ზეცნობიერებას მივაღწევთ, ყველაფერი გვეცოდინება.
ახლაც კი შეგვიძლია ჩვენს ცნობიერებას მივცეთ ცნობილი „ბიძგი“, და იგი ზეცნობიერებაში გადადის და მუშაობს იმიერ სამყაროში.
ჩვენი ყველა მისწრაფება მხოლოდ და მხოლოდ „ყოფნის“ სურვილამდე დაიყვანება. ჩვენი პიროვნება უნდა ჰგავდეს სუფთა, გამჭვირვალე კრისტალს, რომელიც ყველაფერს ირეკლავს, თვითონ კი არასდროს იცვლება. როდესაც ეს მიღწეულია, მაშინ ყველაფერია მიღწეული: სხეული მხოლოდ მექანიზმი ხდება და ჯანმრთელი და სუფთა რჩება რამე მოვლის გარეშე; არაფერს ძალუძს მისი გაჭუჭყიანება ან წაბილწვა.
იცოდეთ მხოლოდ, რომ თქვენ წარმოადგენთ უსასრულოს განსახიერებას, და ყოველი შიში გაქრება. მუდამ უნდა იმეოროთ: „მე და მამა ერთი ვართ“.
* * *
მომავალში ქრისტეს მსგავსი ადამიანი იმდენივე იქნება, რამდენიც ვაზია: მაშინ თამაში დამთავრდება. ეს იმის მსგავსია, დუღილის დასაწყისში წყლის ზედაპირზე როგორ ამოხტება ჯერ ერთი ბუშტი, მერე მრავალი, დაბოლოს სულ უფრო და უფრო მეტი, სანამ მთელი წყალი არ იწყებს დუღილს და ორთქლად გადაქცევას. ბუდა და ქრისტე ყველაზე უფრო დიდი ბუშტებია მათ შორის, ვინც ღემდე მოვლენილა ამქვეყნად. მოსე შედარებით მცირე ბუშტი იყო, შემდეგ კი უფრო მსხვილები გამოჩნდნენ. დროთა განმავლობაში ყველა გახდება ბუშტი და აქროლდება; თუმცა მარად ახალგაზრდა ქმნილება ახალ წყალს დატუმბავს, და დუღილის მთელი პროცესი, თავიდან ბოლომდე, კიდევ ერთხელ განმეორდება.
შენიშვნები და განმარტებები:
1. პარსები, ზოროასტრის მიმდევრები, თვლიდნენ, რომ მთელი ქმნილება ორი ძირითადი პრინციპისგან შედგება. ერთ-ერთ პრინციპს ერქვა ორმუზდი (ღმერთის პრინციპი), მეორეს კი – არიმანი (ეშმაკის პრინციპი).
2. იმიტომ რომ სიკეთეც და ბოროტებაც ჯაჭვებია და მაიას მიერ არის შექმნილი.
3. აქ „ბუნება“ ნიშნავს ნივთიერებას და გონებას.
კომენტარები