‘საკუთარი თავის ცოდნა’ – Atmâ

ერთ-ერთი თავი ანი ბეზანტის წიგნიდან „ადამიანის შვიდი პრინციპი“.

ვის არ ახსოვს ამბავი ბრიტანეთში ჩასული ქრისტიანი მისიონერის შესახებ, რომელიც იჯდა ერთ საღამოს საქსონიის მეფის უზარმაზარ დარბაზში, გარშემორტყმული მისი მსახურებით, და მივიდა იქ თავისი მოძღვრის სახარების საქადაგებლად; და როდესაც ის სიცოცხლეზე, სიკვდილსა და უკვდავებაზე ლაპარაკობდა, ჩიტი შემოფრინდა უღიმღამო ფანჯრიდან, ფრენისას შემოუარა დარბაზს და კიდევ ერთხელ გაფრინდა ღამის სიბნელეში. ქრისტიანმა მღვდელმა მეფეს უბრძანა, დარბაზში ფრინველის ფრენისას ენახა ადამიანის გარდამავალი ცხოვრება, და ამტკიცებდა თავისი რწმენის სასარგებლოდ, რომ ეს განასახიერებდა სულს, რომელიც გადიოდა ცხოვრების დარბაზიდან და რომელიც ფრთებს აფარფატებდა [განათებულ] გზაზე – არა ღამის სიბნელეში. მაგრამ უფრო დიდებული სამყაროს მზისგან განათებულ ნათებაში, სიბნელიდან, დაბადების ღია ფანჯრიდან დედამიწაზე მოდის ადამიანის სიცოცხლე; ის ცოტა ხნით ჩერდება ჩვენ თვალწინ; სიბნელეში, სიკვდილის ღია ფანჯრიდან, იგი მალევე ქრება ჩვენი თვალთახედვიდან… და ადამიანმა ოდესმე დასვა კითხვა რელიგიის შესახებ, თუ საიდან მოდის ის? ან სად მიდის? და პასუხები იცვლებოდა რწმენის მიხედვით…

დღეს, ასი წლის შემდეგ, რაც პაულინუსი ედვინს ესაუბრა, ქრისტიანულ სამყაროში უფრო მეტი ადამიანია – ვინც კითხულობს, აქვს თუ არა ადამიანს სული, რომ სადმე მოვიდეს ან წავიდეს – ვიდრე, შესაძლოა, მსოფლიო ისტორიაში ოდესმე ყოფილიყო. აღმოჩნდა, რომ სწორედ ქრისტიანებს, რომლებიც აცხადებენ სიკვდილის საშინელებისა და ბატონობის გაუქმებას, გარს აკრავს გორები და საფლავები უფრო მეტი სიბნელით და უფრო სამარცხვინო დაკრძალვის პომპეზურობით, ვიდრე სხვა სარწმუნოების მომხრეებს…

რა შეიძლება იყოს უფრო დამთრგუნველი, ვიდრე სიბნელე, რომელშიც სახლია გახვეული, ხოლო მიცვალებული საფლავს ელოდება? რა არის უფრო ამაღელვებელი, ვიდრე მბზინავი სამოსი და მძიმე თავსაფარის მიზანმიმართული საზიზღრობა, რომელშიც ქვრივი გლოვობს ქმრის „ხორცის ტვირთისგან“ „განთავისუფლებას“? რა არის უფრო ამაღელვებელი, ვიდრე მესაფლავე კაცების ხელოვნურად გრძელი სახეები, თავდახრილი „მტირალები“, საგულდაგულოდ დალაგებული თეთრი ცხვირსახოცი და ბოლო წუთამდე სამგლოვიარო მოსასხამები? ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში დიდი და შესამჩნევი გაუმჯობესება გვაქვს… მოსასხამი და ტირილი თითქმის გაქრა. გროტესკულად მომაბეზრებელი ‘გემი’ თითქმის წარსულს ჩაბარდა და კუბო მიდის ყვავილებით სავსე, ნაცვლად იმისა, რომ შავი ხავერდის მძიმე ბალიშში იყოს გახვეული. კაცები და ქალები, თუმცა ჯერ კიდევ შავი აცვიათ, არ ტრიალებენ უფორმო სამოსით, როგორც აბურდულ-დაბურდული ძაფები – თითქოს ცდილობენ, დაინახონ, რამდენად უბედურნი გახდებიან ისინი ხელოვნური დისკომფორტის გამო. მისასალმებელი საღი აზრი განდევნა ჩვეულებამ და უარი თქვა ამ უსასყიდლო გაღიზიანების დამატებაზე ბუნებრივ ადამიანურ მწუხარებაში.

ლიტერატურაშიც და ხელოვნებაშიც სიკვდილისადმი ასეთი პირქუში მოდა იყო დამახასიათებელი ქრისტიანობისთვის. სიკვდილი დახატულია, როგორც ჩონჩხი, ღიმილიანი თავის ქალა, მუქარის ფიგურა საზარელი სახით და მაღლა შემართული ისრით, ძვლოვანი საშინელება, რომელიც აცახცახებს დროს – ყველაფერი, რაც საჭიროა განგაშის ზარის დასარეკად, თავმოყრილია ამ სამართლიანად დასახელებულ ‘მეუფესთან’. ტერორები და ტერორები… მილტონმა, რომელმაც თავისი დიდებული რიტმით იმდენი რამ გააკეთა თანამედროვე ქრისტიანობის პოპულარული წარმოდგენების ჩამოყალიბებისთვის, გამოიყენა თავისი ბრწყინვალე მჭევრმეტყველების მთელი ძალები, რათა საშინლად გამოესახა სიკვდილის ფიგურა.

სხვა ფორმას – თუ ფორმა შეიძლება ეწოდოს ამას – არ ჰქონდა განმასხვავებელი წევრი, სახსარი ან კიდური, ანდაც ნივთიერება, რომ მისი ჩრდილი მაინც გამოჩენილიყო, რადგან თითოეული ჩანდა შავად და ბნელად, ვითარცა ღამე, სასტიკი რამ, როგორც მრისხანება, საშინელი, როგორც ჯოჯოხეთი, საზარელი შემარყეველი… რაც ეჩვენებოდა ადამიანს, ის მეფური გვირგვინის მსგავსებისა გახლდათ. სატანა ახლა ახლოს იყო და მისი ადგილიდან მოძრავი ურჩხული ისე სწრაფად მოვიდა, თავისი საშინელი ნაბიჯებით, რომ მთელი ჯოჯოხეთი აკანკალდა მისი მოძრაობისას… ასე თქვა საშინელმა შიშმა: [ფორმაში] ასე რომ ლაპარაკობდა და იმუქრებოდა, ათჯერ გაიზარდა უფრო საშინელი და დეფორმირებული ძალა! მაგრამ ის, ჩემი შინაგანი მტერი, გამოვიდა… აფრქვევდა მის საბედისწერო ცეცხლს და ანადგურებდა ირგვლივ ყველაფერს… გავიქეცი და დავიყვირე – სიკვდილი! ჯოჯოხეთი ცახცახებდა ამ საზარელ სახელზე და [საშინელი ხმა] აღმოხდა მისი ყოველი ქვაბულებიდან, ხოლო უკან აჟღერდა სიკვდილის ხმები.

ის, რომ სიკვდილის შესახებ ასეთი შეხედულება უნდა მიიღონ იმ მასწავლებლის მიმდევრებმა, რომლებიც ამბობენ, რომ მან „სიცოცხლე და უკვდავება გამოავლინა სინათლეზე“, ეს ფრიად უცნაურია. პრეტენზია, რომ მსოფლიოს ისტორიაში სულ რაღაც 18 საუკუნის წინ გამოვლინდა სულის უკვდავება ადამიანში, რა თქმა უნდა, აშკარად აბსურდულია, საპირისპირო მტკიცებულებების ფონზე. ყოველ ჯერზე დიდებული ეგვიპტური რიტუალი თავისი მიცვალებულთა წიგნით, რომელშიც მიმოხილულია სულის სიკვდილის შემდგომი მოგზაურობები, საკმარისი უნდა იყოს იმისათვის, რომ მართლმსაჯულების მიერ ასე უაზრო პრეტენზიის სამუდამოდ გასაბათილებლად. ისმინე მართალთა სულის ძახილი:

„ო, თქვენ, ვინც ღმერთის გამცილებელნი ბრძანდებით, გამიშვით ხელები, რადგან მე ერთ-ერთი თქვენგანი გავხდი!”

„გამარჯობა შენ, ოსირისო, სინათლის მბრძანებელო, ძლევამოსილ სამყოფელში მცხოვრებო აბსოლუტური სიბნელის წიაღში… მოვედი შენთან, განწმენდილი სული, ჩემი ორივე ხელი შენ გარშემოა!“

„მე ვხსნი სამოთხეს; მე ვაკეთებ იმას, რაც მემფისში იყო ნაბრძანები; მე მაქვს ცოდნა ჩემი გულის შესახებ; მე ვფლობ ჩემს გულს, მე ვფლობ ჩემს ხელებსა და ფეხებს, ჩემივე ნებით… ჩემი სული როდია დაპატიმრებული ჩემს სხეულში!“

იმისათვის, რომ არ დაგღალოთ წიგნიდან ამოღებული ციტატებით, რომელიც მთლიანად შედგება უსხეულო ადამიანის ქმედებებისა და გამონათქვამებისგან, საკმარისია საბოლოო გადაწყვეტილება მივიღოთ გამარჯვებულ სულზე:

„გარდაცვლილი გაღმერთებული იქნება ღმერთებს შორის ქვედა ღვთაებრივ რეგიონში, იგი არასოდეს იქნება უარყოფილი… იგი დალევს ციური მდინარის დინებებიდან… მისი სული არ უნდა იყოს დაპატიმრებული, რამეთუ ეს არის სული, რომელსაც მოაქვს ხსნა, და მატლი არ შეჭამს მას!“

რეინკარნაციის ზოგადი რწმენა საკმარისია იმის დასამტკიცებლად, რომ რელიგიებს, რომლებიც ცენტრალურ დოქტრინას წარმოადგენდა, სწამდათ სულის გადარჩენისა სიკვდილის შემდეგ; თუმცა კი, მაგალითად შეიძლება მოვიყვანოთ მონაკვეთი მანუს განკარგულებებიდან, რომელიც მოჰყვება მეტემფსიქოზის დისკუსიას და პასუხობს ხელახალი დაბადებიდან გამოხსნის საკითხს:

„ყველა ამ წმინდა მოქმედების ფონზე, თვით ცოდნა (უნდა ითარგმნოს, როგორც ‘საკუთარი თავის ცოდნა’ – Atmâ) ნათქვამია (იყოს), ვითარცა უმაღლესი [ცნება]; ეს მართლაც უპირველესი მეცნიერებაა, ვინაიდან ის უკვდავებიდან არის მიღებული“.

Scroll to Top