ვკვდები, იმიტომ რომ არ ვკვდები
(წმინდა ტერესა დე ხესუს)

ქრისტიანობა იმგვარი უნივერსალურად სულიერი ღირებულებაა, რომელიც თავისი ფესვებით ადამიანის ინდივიდუალობის სიღრმეებში მიდის. იეზუიტები ამბობენ, რომ ქრისტიანობაში საუბარია ჩვენი ინდივიდუალური, პირადი ხსნის სარგებლის შესახებ. და თუმცა იეზუიტებს ეს შეხედულება პრინციპის რანგში აქვთ ატანილი, აქ ჩვენ ის მხოლოდ წინასწარი თეზისის სახით უნდა მივიღოთ.

ვინაიდან საუბარი ერთობ ინდივიდუალურის შესახებაა, შესაბამისად კი უნივერსალურის, შევეცდები შემოვხაზო იმ ერთობ პირადი და კერძო ხასიათის სიტუაცია, რომელშიც იმის წერას შევუდექი, რაც შენს სამსჯავროზე გამომაქვს, ჩემო მკითხველო.

ჩემი საბრალო ესპანური სამშობლოს სამხედრო დიქტატურამ¹ კუნძულ ფუენტევენტურაზე განმდევნა, სადაც საშუალება მომეცა ჩემი რელიგიური, და მეტიც, მისტიური გამოცდილება გამეღრმავებინა. იქიდან დახსნილ ვიქენი ფრანგული აფროსანით, რომელმაც საფრანგეთის სანაპიროს მიმაყენა, და მე ახლა აქ, პარიზში დავბინავდი, ჩემს ეულ სენაკში, რომელიც ტრიუმფალური თაღიდან არცთუ ისე შორს მდებარეობს, სადაც იქნა ეს ყოველივე დაწერილი. აქ, პარიზში, ისტორიით, სოციალური და სამოქალაქო ცხოვრებით გადაჯერებულ პარიზში, თითქმის შეუძლებელია რაიმე სახის თავშესაფრის პოვნა, სადაც ისტორიას დაემალებოდი, ამიტომ მისი განცდა გიწევს.

აქ, პარიზში, ვერც სალამანკის მთიან ქედებს დავინახავ, რომლებიც თითქმის მთელი წელი თოვლითაა დაფარული, ჩემი სულის ფესვებს რომ კვებავენ; ვერც პალენსიის უკიდეგანო და უდაბურ ველებს, სადაც ჩემი უფროსი ვაჟის კერა დავტოვე და სადაც ჩემი სული სიმშვიდეს პოულობდა; ვერც ზღვას, რომლის წყლებიდან ყოველდღე იბადება მზე ფუენტევენტურაზე. აქ სენა მოედინება და არა ჩემი მშობლიური ბილბაოს ნერვიონი, რომელშიც ზღვის გულისცემის მოხელთება შეიძლება მისი მიქცევებითა და მოქცევებით. აქ, ამ სენაკში, პარიზში სულს კითხვა მითბობდა. მე ალალბედზე ვკითხულობდი იმას, რაც ხელთ ჩამივარდებოდა. ამ ალალბედობაში კი თავისუფლებას აქვს ფესვი გადგმული.

აი, ასეთ რელიგიურ და, გავბედავ ვთქვა, ქრისტიანულ ინდივიდუალურ სიტუაციაში ბატონმა პ.ლ. კუშუმ მთხოვა დამეწერა ბროშურა მის მიერ გამოსაცემი ქრისტიანული სერიისთვის. მანვე მიკარნახა სათაური: „ქრისტიანობის აგონია“, რადგან უკვე იცნობდა ჩემს წიგნს „ცხოვრების ტრაგიკული განცდის შესახებ“.

როდესაც ბ-ნმა კუშუმ ამ თხოვნით მომმართა, მე შარლ მორას² Enqueste sur la monarchie³-ს ვკითხულობდი – ო, რაოდენ დაშორებულს სახარებისგან! – რომელიც მკითხველს იმ კონსერვებით უმასპინძლდება, აწ გარდაცვლილი გრაფ ჟოზეფ დე მესტრის⁴ გაფუჭებული ხორცით რომაა დამზადებული.

ამ აბსოლუტურად არაქრისტიანულ წიგნში შევხვდი ამონარიდს 1903 წლის L’Action Française-დან,⁵ რომელშიც ნათქვამი იყო: „ჭეშმარიტი პატრიოტისთვის სამშობლო ყველაფერზე მეტია, ამიტომაც ის ყველა პოლიტიკურ საკითხს წამოაყენებს, განიხილავს და წყვეტს ეროვნული ინტერესის შესაბამისად.“ ამის წაკითხვისას გამახსენდა: „ჩემი მეუფება არ არის ამქვეყნიური“, და მყისვე ვიფიქრე, რომ ჭეშმარიტი ქრისტიანისთვის – თუკი ჭეშმარიტი ქრისტიანი საერთოდ შესაძლებელია სამოქალაქო ცხოვრების სფეროში – ნებისმიერი საკითხი, იქნება ის პოლიტიკური თუ სხვა, უნდა წამოჭრილ, განხილულ და გადაწყევტილ იქნას მარადი ხსნის ინტერესით, მარადიულობის თვალსაზრისით. მაგრამ, თუ სამშობლო იღუპება? ქრისტიანის სამშობლო არ არის ამქვეყნიური. ქრისტიანმა სამშობლო ჭეშმარიტებისთვის უნდა გაიღოს მსხვერპლად.

ჭეშმარიტება! „...ამ საკითხზე უკვე აღარავინ ცდება, და კაცთა მოდგმა, კითხულობს რა ბრძენის თვალებში, ნართაულის გარეშე ეკითხება, რა უნდა ვქნათ, თუ ჭეშმარიტება თავის სიღრმისეულ საფუძველში მწუხარეა“, – წერდა ე. რენანი.⁶

კვირას, 30 ნოემბერს ამ ბედნიერი – ან უბედური – 1924 წლისა ღვთისმსახურებას ვესწრებოდი წმინდა სტეფანეს სახელობის ბერძნულ მართლმადიდებლურ ეკლესიაში, რომელიც აქვე, ჟორჟ ბიზეს ქუჩაზე მდებარეობს. იქ, იესოს დიდ ხატზე, რომელიც ტიმპანს ავსებდა, ბერძნულად ეწერა: „მე ვარ გზა, ჭეშმარიტება და სიცოცხლე.“ ამ წარწერის წაკითხვის შემდეგ მე კვლავ განმარტოებულ კუნძულზე წარმოვიდგინე თავი, და მყისვე ვიფიქრე, უფრო სწორად კი წარმომესახა: მართალია თუ არა, რომ გზა, სიცოცხლე და ჭეშმარიტება ერთი და იგივეა; როგორაა საქმე, თუ ჭეშმარიტება გვკლავს, სიცოცხლე კი გვატყუებს? სწორედ ამან მიმიყვანა აზრამდე ქრისტიანობის აგონიის შესახებ საკუთარ თავსა და თითოეულ ჩვენგანში. საერთოდაც, ნუთუ შესაძლებელია ქრისტიანობა თითოეული ჩვენგანის გარეშე?

სწორედ აქ არის დაფარული ტრაგედიის ფესვი. ჭეშმარიტება ხომ რაღაც კოლექტიურია, სოციალური, სამოქალაქო: ჭეშმარიტია ის, რაშიც ყველა ვეთანხმებით ერთმანეთს და რისი მეშვეობით გვესმის ერთმანეთის. ქრისტიანობა კი ინდივიდუალურია, რაც სხვისთვის გადაცემას არ ექვემდებარება. სწორედ ამიტომ განიცდის ის აგონიას თითოეულ ჩვენგანში.

„აგონია“, αγωνια ნიშნავს ბრძოლას. აგონიას განიცდის ის, ვინც ბრძოლაში ცხოვრობს, ვინც თვით ცხოვრებას ებრძვის. და სიკვდილსაც. „ვკვდები, იმიტომ რომ არ ვკვდები“, – ნათქვამია წმინდა ტერესა დე ხესუსის⁷ ლოცვაში.

ჩემი აგონიის, ქრისტიანობისთვის ჩემი ბრძოლის, ჩემში ქრისტიანობის აგონიის, ჩემი სულიერი ცხოვრების ყოველ წამს მისი სიკვდილისა და მკვდრეთით აღდგომის შესახებ მსურს მოგითხრო, მკითხველო.

აი, რას წერდა აბატი ლუაზონი, იულიუს თეოდორ ლუაზონი, თავის ძმასა და მღვდელს, ჰიაცინტს⁸ 1871 წლის 24 ივნისს: „ისინიც კი, ვინც ჯერ კიდევ მხარს გიჭერს და წინასწარ ჩამოყალიბებული აზრის გარეშე ურთიერთობს შენთან, თვლიან, რომ ახლა, როდესაც ჩვენ მთელი ჩვენი ძალისხმევა საყოველთაო ინტერესებისათვის ზრუნვისკენ უნდა მივმართოთ, იმას, რის შესახებაც შენ წერ, არანაირი აზრი არ აქვს. ფრთხილად იყავი, რადგან შენი მტრების ტაქტიკა სწორედ იმაში მდგომარეობს, რომ საყოველთაო ინტერესთა სფეროში შეგიტყუონ და იქ მოგაყენონ სასიკვდილო დარტყმა.“

ამგვარად, რელიგიაში, განსაკუთრებით კი ქრისტიანულ რელიგიაში, შეუძლებელია გლობალური, საყოველთაო, მარადიული, უნივერსალური რელიგიური ინტერესების შესახებ საუბარი, თუ მათ პირადულ, ვიტყოდი, ინდივიდუალურ მნიშვნელობას არ მივანიჭებთ. ყოველმა ქრისტიანმა თავისი ქრისტიანობის გამოსავლენად, თავისი აგონიის გამოსავლენად, ქრისტიანობისთვის ბრძოლის გამოსავლენად საკუთარი თავის შესახებ უნდა თქვას: „Esse christianus“, მსგავსად იმისა, როგორც პილატემ თქვა: „აი, კაცი!“ მან თავისი ქრისტიანული სული უნდა გამოავლინოს, ქრისტიანის სული, სული, რომელიც მის ბრძოლაში იქმნებოდა, მისეული ქრისტიანობის აგონიაში. მისი ცხოვრების აზრი სულის მშენებლობაში მდგომარეობს. ეს სული თვით სულის უკვდავი ქმნილებაა. სიკვდილის შემდეგ ძვლები მიწაში რჩება, მაშინ როდესაც სული, ქმნილება, გადადის ისტორიაში, თუ, რასაკვირველია, ის მართლაც ცხოვრობდა, ანუ ებრძოდა სიცოცხლეს, რომელიც წარმავალია, სიცოცხლისთვის, რომელიც მარადიულია. მაგრამ, რა არის თვით სიცოცხლე? ან – თუ გვსურს ამ კითხვას მეტად ტრაგიკული აზრი შევძინოთ – რა არის ჭეშმარიტება? რადგან თუ ჭეშმარიტება განუსაზღვრელია, რადგან თვით არის ის, რაც ყველაფერს განსაზღვრავს, განმსაზღვრელი, ზუსტად ასევე განუსაზღვრელია ჭეშმარიტებაც.

ერთმა ფრანგმა მატერიალისტმა, უკვე აღარ მახსოვს, ვინ, როგორღაც თქვა, რომ სიცოცხლე არის ერთობლიობა ფუნქციებისა, რომლებიც სიკვდილს ეწინაღმდეგებიან. ამგვარად მან სიცოცხლე აგონიურად განსაზღვრა, ან, თუ გნებავთ, პოლემიკურად. სიცოცხლე მისთვის ბრძოლა, აგონია იყო. ის მისთვის იყო ბრძოლა სიკვდილთან, ამით კი ჭეშმარიტებასთან – სიკვდილის ჭეშმარიტებასთან.

ზოგჯერ საუბრობენ struggle for life, სიცოცხლისთვის ბრძოლის შესახებ; მაგრამ ეს ბრძოლა სიცოცხლისთვის სხვა არაფერია, თუ არა თვით სიცოცხლე, life, იმავდროულად კი თვით ბრძოლა, struggle.

ღირს იმაზე დაფიქრება, რომ ბიბლიური თქმულების თანახმად სიკვდილმა სამყაროში შემოაბიჯა ჩვენს წინაპართა ცოდვასთან ერთად, რომლებმაც ისურვეს ღმერთს გათანაბრებოდნენ, მიეღწიათ კეთილისა და ბოროტის ცოდნისთვის, ცოდნისთვის, რომელიც უკვდავებას ანიჭებდა. და იმავე თქმულების თანახმად, პირველი სიკვდილი იძულებითი იყო, ეს იყო მკვლელობა. იგულისხმება აბელის მოკვდინება მისი ძმის, კაენის მიერ, ანუ ძმათაკვლა.

საინტერესოა, ცხოველები როგორ კვდებიან – ლომები, ვეფხვები, ჯიქები, ჰიპოპოტამები და ა.შ. – ტყეებსა და ველებში, სადაც ბინადრობენ? სხვა ცხოველები კლავენ მათ თუ ბუნებრივი სიკვდილით კვდებიან, მიაგნებენ რა მყუდრო ადგილს, რათა იქ მოკვდნენ მარტოობაში, მსგავსად იმისა, როგორც დიადი წმინდანები კვდებოდნენ? უთუოდ ასე მოკვდა წმინდანთა შორის უდიადესი, წმინდანი, რომელიც არავისთვის იყო ცნობილი, თვით საკუთარი თავისთვისაც კი. წმინდანი, რომელიც ალბათ მხოლოდ იმისთვის დაიბადა, რომ მომკვდარიყო.

სიცოცხლე ბრძოლაა, არსებათა გაერთიანება თანაცხოვრებისთვის ბრძოლაა და იქმნება ბრძოლაში. არასოდეს დავიღლები იმის გამეორებისგან, რომ არაფერი გვაკავშირებს სხვა ადამიანებთან ისე, როგორც აზრთა სხვადასხვაობა. და სხვა არაფერი, თუ არა შინაგანი უთანხმოება, ჩვენი სიღრმისეული უთანხმოება წარმოშობს თითოეული ჩვენგანის შინაგან ერთიანობას, ჩვენი საკუთარი ცხოვრების შინაგან ერთიანობას. ზავს საკუთარ თავთან თითოეული ჩვენგანი, დონ კიხოტის მსგავსად, იმაზე ადრე არ დებს, სანამ სიკვდილი არ მიაკითხავს სარეცელთან.⁹

ხოლო თუ ასეთია ფიზიკური ანუ მატერიალური ცხოვრება, მაშინ ფსიქიური ანუ სულიერი ცხოვრება, თავის მხრივ, არის ბრძოლა მარადიულ დავიწყებასთან. და ბრძოლა ისტორიასთან. რადგან ისტორიას, ანუ ღმერთის მიერ ადამიანთა განაზრებას მიწაზე, არ გააჩნია სასრული ადამიანური მიზანი, ისაა – გზა დავიწყებისკენ, გზა არაცნობიერებისკენ. ხოლო ადამიანის ყველა ძალისხმევა იქითაა მიმართული, რომ ისტორიას ადამიანური მიზანი მიანიჭოს, ანუ, როგორც ნიცშე იტყოდა, აბსურდის ეს დიადი სიზმართმხილველი, მიზანი არაადამიანური: სოციალური ქრისტიანობისა.

ამგვარად, აგონია – ეს ბრძოლაა. ქრისტეც იმისთვის მოვიდა, რომ ჩვენთვის აგონია და ომი მოეტანა, და არა მშვიდობა. მან ასე გვითხრა ამის შესახებ: „ნუ გგონიათ, თითქოს მოვედი, რათა მშვიდობა მომეტანა ამ ქვეყნად; მშვიდობის მომტანად კი არ მოვედი, არამედ მახვილისა. ვინაიდან მოვედი, რათა გავყარო ვაჟი მამამისს, ქალი – დედამისს, და რძალი – დედამთილს მისას. და კაცს მტრებად ვუქციო მისი სახლეულნი“ (მათე, 10:34-36). მე კი შეგახსენებთ, რომ მისი ახლობლები, დედა და ძმები, მის შესაპყრობად მივიდნენ, რადგან ამბობდნენ, შეიშალაო (მარკ. 3:21). და კიდევ, მან თქვა: „მოვედი, რათა ცეცხლი მოვდო ამ ქვეყანას, და სხვა რა მსურს, გარდა იმისა, რომ ახლავ იფეთქოს! ნათლისღებით მმართებს ნათლისღება, და როგორ ვეწამები, ვიდრე აღსრულდება. იქნებ გგონიათ, რომ მოველ, რათა მშვიდობა მომეტანა ამქვეყნად? არა, გეუბნებით თქვენ, არამედ განხეთქილება. რადგანაც ამიერიდან ერთ სახლში ხუთი განუდგება ერთმანეთს: სამი – ორს და ორი – სამს; დიახ, განდგება მამა ძისაგან და ძე – მამისაგან; დედა – ასულისაგან და ასული – დედისაგან; დედამთილი – რძლისაგან და რძალი – დედამთილისაგან.“

„მშვიდობა?“ – იკითხავთ თქვენ. სახარებაში ხომ არაერთი გამონათქვამია, რომელიც კიდევ უფრო არაორაზროვნად საუბრობს მშვიდობის შესახებ. მაგრამ ეს მშვიდობა ომში გვეძლევა, ომი კი მშვიდობაში. ეს არის სწორედ აგონია.

შეიძლება ითქვას, რომ მშვიდობა არის სიცოცხლე (ან სიკვდილი) და რომ ომი არის სიკვდილი (ან სიცოცხლე) – ნუთუ სულ ერთი არ არის, რას რას მივამსგავსებთ, მშვიდობა ომში (ან ომი მშვიდობაში) – ეს არის სიცოცხლე სიკვდილში, სიკვდილის სიცოცხლე და სიცოცხლის სიკვდილი, ანუ აგონია.

ეს წმინდა წყლის კონსეპტიზმია,¹⁰ იტყვით თქვენ. მაგრამ კონსეპტიზმია პავლე მოციქულიც, ნეტარი ავგუსტინეცა და პასკალიც. ვნების ლოგიკა არის ლოგიკა კონსეპტიური, ლოგიკა პოლემიკური და აგონიური. სახარება კი სავსეა პარადოქსებით, რომლებშიც ერთმნიშვნელოვან შეხედულებათა ძვლები დნება.
თვით იესოც ყოველთვის განიცდიდა აგონიას ქრისტიანობასთან ერთად.

ო, რაოდენ სულისშემძვრელად ტრაგიკულია ჩვენი ჯვარცმები, ჩვენი ესპანური იესოები! ესაა აგონიაში მყოფი და არა მკვდარი იესოს კულტი. მკვდარი იესო უკვე მიწასაა მიბარებული, სიმშვიდეს, მკვდარი იესო უკვე დამარხულია მკვდრების მიერ, ესაა იესო უფლის წმინდა განსასვენებლისა,¹¹ იესო, რომელიც საკუთარ საფლავში განისვენებს. იმავდროულად კი ჯვარცმის წინაშე ლოცვას აღუვლენენ აგონიზირებად იესოს, იესოს, რომელიც აღმოთქვამს: consummatum est!¹² სწორედ მას, ამ იესოს, რომელიც ჰღაღადებს: „ღმერთო ჩემო, ღმერთო ჩემო, რად მიმატოვე მე?“ (მათე, 27:46), სცემენ თაყვანს ისინი, ვისი რწმენაც აგონიურია, იმ დროს, როდესაც ადამიანთა უმრავლესობას, დაარწმუნა რა საკუთარი თავი, რომ მათ არანაირი ეჭვი არ გააჩნიათ, მყარად სწამს საკუთარი რწმენისა.

ცხოვრების საშუალება, იბრძოლო სიცოცხლისთვის და იცოცხლო ბრძოლით, რწმენით – ეს ეჭვია. მე უკვე ვწერდი ამის შესახებ ჩემს სხვა წიგნში, სადაც ციტირება მოვახდინე ადგილისა სახარებიდან, სადაც ნათქვამია: „მწამს, უფალო; შეეწიე ჩემს ურწმუნოებას“ (მარკ. 9:24). დაუეჭვებელი რწმენა – მკვდარი რწმენაა.

მაგრამ რას ნიშნავს დაეჭვება? სიტყვას dubitare¹³ აქვს ფესვი, რომელიც საერთოა, როგორც მრავალრიცხოვანი დუო, „ორის“, ისევე duellum, „ბრძოლისთვის.“ ეჭვი, უმალ პასკალისებური, ვიდრე კარტეზიანული, ანუ მეთოდური, ეჭვი ცხოვრების (ცხოვრება ბრძოლაა), და არა ეჭვი გზისა (მეთოდი გზაა), – ასეთი დაეჭვება ბრძოლის დუალობას გულისხმობს.

რწმენას იმისა, რაც არასოდეს გვინახავს, კატეხიზმო გვასწავლის; რწმენა იმისა, რასაც ვხედავთ (და რასაც ვერ ვხედავთ), ესაა გონება, მეცნიერება; დაბოლოს, რწმენა იმისა, რასაც ოდესმე ვიხილავთ (ან ვერ ვიხილავთ), არის იმედი და ჭეშმარიტი რწმენა. მე ვამტკიცებ, ვქმნი ჩემთვის რეალობას, როგორც პოეტი, როგორც შემოქმედი, ვიყურები რა მომავალში და მივმართავ რა მოგონებებს; მე უარვყოფ, ვკარგავ რწმენას, როგორც რეზონიორი, როგორც მოქალაქე, როდესაც აწმყოს რეალობას ვუმზერ; მე დაეჭვებული ვარ, ვაგონიზირებ, ვიხვეჭ რწმენას, როგორც ადამიანი, როგორც ქრისტიანი, ვუმზერ რა განუხორციელებელს, არარეალურ მომავალს, მარადიულობას.

ამგვარად, ჩემს სამშობლოში, ესპანეთში, ჩემს ესპანელ ხალხში, აგონიურ და პოლემიკურ ხალხში არსებობს აგონიზირებადი იესოს კულტი; მაგრამ ასევე არსებობს ყოვლადმწუხარე ქალწულის კულტი, რომლის გულს შვიდი მახვილი აპობს. ეს სრულებით არ არის იგივე, რაც იტალიური Pieta-ს კულტი. აქ თაყვანს სცემენ იმდენად არა ძეს, რომელიც დედის მუხლებზეა დასვენებული, რამდენადაც თვით ქალწულ დედას, რომელიც ტანჯვაში აგონიზირებს ძესთან ერთად, იკრავს რა მას გულში. ესაა იესოს დედის აგონიის კულტი.

მაგრამ კიდევ არსებობს ჩვილი იესოს კულტი, სამყაროს მხსნელისა, მხსნელის შობის კულტი და კულტი ქალწულის, რომელიც სიცოცხლეს ანიჭებს და კვებავს საკუთარ შვილს.

მთელი ცხოვრების განმავლობაში დამამახსოვრდა ღვთისმსახურება, რომელზე დასწრება მომიწია 1922 წელს. ეს იყო წმ. ბერნარდის დღეს, ტრაპისტთა მონასტერში, რომელიც პალენსიიდან არცთუ შორს მდებარეობს. ბერები ღვთისმშობლის სადიდებელ საგალობლებს გალობდნენ მის ტაძარში, რომელიც უსქესო ფუტკართა ცვილით იყო განათებული. მთავარი საკურთხევლის ზედა ნაწილში ზეაწეული მოჩანდა განსაკუთრებული მხატვრული ღირებულების არმქონე ხატი დედა ღვთისმშობლის გამოსახულებით, რომელსაც თეთრი და ცისფერი სამოსი ემოსა. როგორც ჩანს, ამ ხატზე ის აღბეჭდილი იყო მყისვე თავის ნათესავ, წმინდა ელისაბედთან,¹⁴ ვიზიტის შემდეგ, და მხსნელის შობამდე. ზეცისკენ ხელებამართულს, თითქოს ზეასვლა წყურია თავის უტკბილეს და უტრაგიკულეს ტვირთთან – ენითუთქმელ სიტყვასთან – ერთად. ბერები – ახალგაზრდები და მოხუცები, მშობლების ასაკს ეს-ესაა მიღწეულები და ისეთები, კარგა ხანია, რომ გასცდნენ მას – ლიტანიის გალობით ავსებდნენ ტაძარს.

„Janua coeli – წაიკითხეს მათ. – ora pro nobis!“¹⁵ ეს იყო იავნანა, იავნანა მკვდრისთვის, უფრო სწორად კი ჯერ არდაბადებულისთვის. ისინი თითქოს ოცნებობდნენ ცხოვრებაში მის დაბრუნებას, მაგრამ შექცეული მიმართულებით, ოცნებობდნენ, რომ ის ბავშვობაში დაბრუნებულიყო, თავის მშვენიერ ბავშვობაში, რათა კვლავ შეძლებოდა დედის რძის ღვთიური გემოს შეგრძნება ბაგეებზე და ბოლოს და ბოლოს დაბრუნებულიყო დედის უშფოთველ წიაღში, რათა ნეტარ მშობიარობამდელ ძილში სუფევდეს საუკუნოდ, per omnia soecula soeculorum. ამაში არის რაღაც, რაც მეტისმეტად გვაგონებს ბუდისტურ ნირვანას, ამ წმინდად ბერებისეულ იდეას, თუმცა ესეც აგონიაა, მიუხედავად იმისა, რომ მის საპირისპიროდ წარმოჩნდება.

მამა ჰიაცინტის დღიურში (ის კი ჭეშმარიტად მამა იყო, მისი მამობის შესახებ მე უფრო დაწვრილებით ქვევით ვისაუბრებ), 1873 წლის 9 ივლისის ჩანაწერში, როდესაც სულ მალე მისი ვაჟი უნდა მოვლენოდა ქვეყანას, მისი მისტიური და იმავდროულად ხორციელი ქორწინების ნაყოფი, ჩვენ შემდეგ მსჯელობას ვხვდებით სულის უკვდავებისა და სხეულის მკვდრეთით აღდგომის შესახებ: „დაე, მშვიდად ეძინოს დედის გულთან ამ ნეტარ ძილში ჩაძირულს, სულ ცოტა, მანამ, სანამ ის ცხრა თვე არ გავა, რომელიც მისთვისაა განკუთვნილი.“ ესაა სწორედ ის ნეტარი ძილი სიზმრების გარეშე, ის მშობიარობამდელი მიწიერი სამოთხე, რომელზეც ბერები ოცნებობდნენ.

ხოლო პორტუგალიელი მისტიკოსის, ძმა თომა დე ჟეზუშის წიგნში Os traballos de Jesus,¹⁶ პირიქით, საუბარია ტანჯვის შესახებ, რომელსაც უფალი ჩვენი იესო ქრისტე განიცდიდა იმ ცხრა თვის განმავლობაში, სანამ დედის წიაღში იმყოფებოდა.

ბერებისა და მონაზონთა ტანჯვა, ქორწინებაზე უარისმთქმელი კაცებისა და ქალების ტანჯვა არ არის ტანჯვა სქესისა. ეს არ არის ტანჯვა ხორციელი სასიყვარულო ლტოლვისა, არამედ ტანჯვა დედობისა და მამობის, სხვა სიტყვებით, ტანჯვა დროში სასრული, მოკვდავი არსებისა. ისინი იმისგან იტანჯებიან, რომ მათი ხორცი, რომელიც სულისკენ მიისწრაფის, ვერ განფენს, ვერ უკვდავყოფს საკუთარ თავს. სიკვდილის სიახლოვე, შესაბამისად კი სამყაროს დასასრულისა თითოეული მათგანისთვის, აიძულებს მათ თრთოდნენ ხორცის აღდგენის უიმედო იმედით.

ტრაპისტთა მონასტრის ბერები გალობდნენ: Mater Creatoris, ora pro nobis!¹⁷ დედაო ღვთისავ! ადამიანის სულს სურს შექმნას თავისთვის შემოქმედი, რომელიც მას უკვდავად აქცევდა. Mater Creatoris! დედაო შემოქმედისავ! ეს იყო ღაღადი, აღსავსე ნაღველით, ღაღადი, ამოთქმული აგონიაში.

წმინდა ქალწულს უწოდებენ θεοτοκος, ღვთისმშობელს. „კურთხეულია შენი მუცლის ნაყოფი!“ (ლუკა, 1:42), ანუ სიტყვა, საიდანაც ყველაფერი შეიქმნა, რაც კი შეიქმნა (იოანე, 1:3). არა მხოლოდ სული, არამედ ადამიანის სხეულიც, რომელიც მკვდრეთით უნდა აღდგეს, მიისწრაფის სიტყვის შესაქმნელად, რათა მან შექმნას სული და მარადიულად აქციოს ის, და ასევე შექმნას სხეული, სულის ეს აკვანი და სამარე, სხეული, რომელშიც სული იბადება და არც იბადება, კვდება და არც კვდება. დაუბადებლობა – სიკვდილია, ხოლო არკვდომა – დაბადება. ასეთია აგონიის დიალექტიკა.

შესაძლოა იმ საბრალო ბერთაგან რომელიმე იმ დღეს ჩემს მოსაქცევად ლოცულობდა. მაგრამ, ისე, რომ თვითონაც არ იცოდა, ის ლოცულობდა საკუთარი თავის მოსაქცევადაც.

ასე აგონიზირებს ქრისტიანობა.

მაგრამ, რა არის ქრისტიანობა? რადგან, იტყვით თქვენ, არ იქნებოდა ურიგო რაიმე განსაზღვრების მოცემა.

შენიშვნები და განმარტებები:

1. საუბარია პრიმო დე რივერას დიქტატურაზე, რომელიც ხელისუფლებაში 1923 წელს მოვიდა, შედეგად ალფონს XIII-ის შეთქმულებისა გენერლებთან. უნამუნო აქვეყნებს რიგს სტატიებისა, რომლებიც არა მხოლოდ დიქტატორის წინააღმდეგ მკვეთრ გამოხდომებს შეიცავს, არამედ მეფის უკიდურესად უპატივცემულო ატესტაციას. ამის შემდეგ უნამუნო, სალამანკის უნივერსიტეტის რექტორი, ჩამოშორებულ იქნა საქმიანობას და კანარის კუნძულებზე იქნა გადასახლებული. საზოგადოებრივი შეხედულების წნეხის ქვეშ დიქტატორმა რამდენიმე თვის შემდეგ „შეიწყალა“ უნამუნო და დაბრუნების ნება დართო, მაგრამ ამ უკანასკნელმა განაცხადა, რომ მანამ არ დაბრუნდებოდა სამშობლოში, სანამ დიქტატურა არ დაემხობოდა. უნამუნო ნებაყოფლობით ემიგრაციაში გაემგზავრა და სტატიებისა და პამფლეტების გამოქვეყნებით განაგრძობდა ბრძოლას. ესპანეთში დემოკრატიისთვის სტუდენტთა ბრძოლის ლოზუნგი იყო: „გაუმარჯოს რესპუბლიკას და უნამუნოს! ძირს დიქტატურა!“ უნამუნოს ემიგრაცია 1930 წლის თებერვალში დასრულდა, პრიმო დე რივერას დამხობის შემდეგ.
2. შარლ მორა (1868-1952) – ფრანგი მწერალი და პოლიტიკოსი, „ფრანგული მოქმედების“ ხელმძღვანელი და მონარქიის რესტავრაციის მომხრე.
3. გამოკვლევა მონარქიის შესახებ (ფრ.).
4. მესტრ, ჟოზეფ დე (1753-1821) – გრაფი, ფრანგი პუბლიცისტი, პოლიტიკური მოღვაწე და რელიგიური ფილოსოფოსი. მე-19 საუკუნის პირველი ნახევრის ევროპის კლერიკალურ-მონარქიული მოძრაობის ერთ-ერთი შთამაგონებელი და იდეოლოგი.
5. ფრანგული მოქმედება (ფრ.).
6. რენანი, ერნესტ (1823-1892) – ფრანგი მწერალი. „ქრისტიანობის წარმოშობის ისტორიაში“ ცდილობდა სახარებისეული ლეგენდების განაზრებას, გამორიცხავდა რა ყოველივე ზებუნებრივს.
7. წმინდა ტერესა დე ხესუს (1515-1582) – ესპანელი მონაზონი, კარმელიტთა ორდენის რეფორმატორი, ცნობილი მწერალი. დატოვა ბიოგრაფიული და მისტიური შინაარსის რამდენიმე წიგნი.
8. მღვდელი ჰიაცინტი (შარლ მარი ლუაზონი; 1827-1912) – ფრანგული ძველი კათოლიციზმის თვალსაჩინო წარმომადგენელი. 60-იანი წლების დასაწყისში დიდი წარმატებით სარგებლობდა პარიზის განათლებულ და არისტოკრატულ წრეებში, როგორც მქადაგებელი.
9. სიკვდილის წინ დონ კიხოტს გონება გაუნათდა და ის მოკვდა, როგორც კეთილი ქრისტიანი, აღსარებისა და მონანიების შემდეგ.

10. ერთ-ერთი ძირითადი მიმდინარეობა მე-17 საუკუნის ესპანეთის ლიტერატურაში, რომლის წარმომადგენლები გამოდიოდნენ მოთხოვნით ლიტერატურული სტილის განახლებისა პოეტური სიტყვის მნიშვნელობის გამდიდრების გზით, რაც გარეგნულად ფორმის დამძიმებაში გამოიხატებოდა და ართულებდა მათ ნაწარმოებთა გაგებას.
11. გამოქვაბული გეთსიმანიის ბაღში, რომელიც იესო ქრისტეს დამარხვისა და მკვდრეთით აღდგენის ადგილია, – უდიდესი ქრისტიანული სიწმინდე.
12. აღსრულდა! (ლათ.). – იესოს სიკვდილისწინა წამოძახილი.
13. დაეჭვება (ლათ.).
14. ლუკა, 1:39-56.
15. ზეციური ჭიშკრები! ილოცეთ ჩვენთვის! (ლათ.).
16. იესოს შრომა (პორტ.).
17. დედაო შემოქმედისავ, ილოცე ჩვენთვის! (ლათ.).